“Duke u frikësuar nga pushtimi gjatë Luftës së Ftohtë, kreu i Shqipërisë Enver Hoxha e detyroi vendin e tij të ndërtonte dhjetëra mijëra bunkerë. Shumë kohë pas rënies së regjimit, shumë prej tyre mbeten ende”.

Prestigjiozja BBC ka shkruar një reportazh të gjatë kushtuar regjimit komunist në Shqipëri, nga vendosja e sistemit për 45 vjet, miqësitë, prishjet e aleancave të pushtetit, e deri të izolimi e ndërtimi i bunkerëve që nuk pritën kurrë ndonjë gjuajtje të armikut.

“Është një mëngjes pranvere dhe dielli tashmë është i lartë dhe i nxehtë. Unë jam duke rrahur nëpër rrënojat e Orikumit, një vendbanim në epokën romake që shtrihet në fundin jugor të gjirit të Vlorës. Midis rrënojave të kazermave detare dhe rrugës janë një grusht bunkerësh. Ata janë të ngjeshur dhe gri, mjaftë të gjatë dhe të gjerë për të përshtatur një grup njerëzish në secilën prej tyre. Muret janë kurorëzuar me një kupolë të rrumbullakosura. Ata kanë qenë këtu që nga vitet 1970, kur Shqipëria ishte një nga vendet më të izoluara në Tokë. Bunkerët ishin ideja e Enver Hoxhës, një partizan i dikurshëm që vendosi Shqipërinë e pasluftës për 40 vjet nën një regjim brutal dhe surreal. I bindur se të gjithë nga Jugosllavia fqinje në Greqi, Nato dhe madje edhe ish-aleatët e tij në Bashkimin Sovjetik donin të pushtonin vendin e tij, Hoxha filloi një program ndërtimi bunker me përmasa titanike”.

Sipas BBC në vendin tonë u ndërtuan më shumë se 170,000 bunkerë të madhësive të ndryshme, ku ndoshta 45-50% janë shkatërruar midis viteve 2006 dhe 2014. Ndërsa kostoja e tyre shndërrojë Shqipërinë në vendin më të varfër në Europë.

“Ato u ndërtuan jo vetëm në qindra, apo edhe disa mijëra – një vlerësim konservativ e vë numrin e bunkerëve të përfunduar në më shumë se 170,000. Trashëgimia e tyre shkon përtej fizikut; secili prej tyre mendohet të ketë kushtuar ekuivalentin e një apartamenti me dy dhoma gjumi, dhe ndërtimi i tyre pa dyshim ndihmoi ta shndërrojë Shqipërinë në një nga vendet më të varfëra në Evropë, një trashëgimi që mbetet deri më sot”.

Bunkerët më të mëdhenj komandues / artileri, të njohura si PZ (Pike Zjarri ose “pika e qitjes”) ishin më shumë se 8 metra larg. Gjatë kohës së luftës, këto do të vepronin si komanda të komandës për rreshtat e QZ më të vogla, shkruan më tej BBC.

Pëllumb Duraj, një nga përgjegjësit për ndërtimin e bunkerëve tregon për BBC se bunkerët ndryshonin në madhësi dhe dizajn në varësi të vendit ku do vendoseshin.

“Në pjesën perëndimore, duke filluar nga deti, ne ndërtuam bunkerë me element të vetëm që ishin të rëndë, peshonin rreth shtatë ton, sepse ishim të frikësuar se një pushtim ka shumë të ngjarë të vijë nga deti. Ata kishin një pllakë hekuri të përforcuar që do ta mbronte atë nga raketat dhe plumbat. Në malet bunkerët ishin më të lehtë, sepse ishin projektuar për t’u mbajtur nga mushkat dhe burrat, dhe elementi më i rëndë do të peshonte 100 kg. Por për të ndërtuar një bunker zjarrfikës të tipit malor do të merrnin 70 elementë të ndryshëm. Ne kishim për t’i lidhur me hekur dhe çimento”.

Shqiptarët i kanë kthyer këto përkujtesa të heshtura të së kaluarës komuniste të vendit në një shumëllojshmëri përdorimesh.

“Në zonat rurale, ato janë kthyer në strehimore të kafshëve ose përdoren për ruajtjen e ushqimit. Të tjerët, pikturuar me shkëlqim, janë bërë pjesë e terreneve të lojërave të brendshme të qytetit. Bunkerët që dikur ruanin bregun bregdetar të Shqipërisë në diell, në disa raste janë shndërruar në piceri, bare ekspresesh dhe bare të improvizuara”.