Nobelisti turk Orhan Pamuk prej katër vitesh është përfshirë në projektin e një romani të ri i cili ka si temë qëndrore murtajën që ra në fillim të shekullit të shkuar në Azi. Për këtë roman që autori mendon ta titullojë jetët e murtajës ai ka lexuar shumë jo vetëm kronikanët e mëdhenj të kohës por edhe shkrimtarë të përmasave botërorë që i kanë kushtuar veprat e tyre epidemive të tmershme vdekjeprurëse. Mes tyre ai i referohet  Daniel Defoe (Ditari i vitit të murtajës), Alessandro Manzoni (Të fejuarit), dhe Albert Camus (Murtaja) e të gjithë këta bashkë e kanë bërë të mbërrijë në një konkluzionin se si në kohët e vjetra ashtu dhe tani njerzit kanë të njëjtat sjellje dhe të njëjtat frikëra ndaj pandemive.

“Njerëzit gjithmonë i janë përgjigjur krizave shëndetësore duke përhapur thashethemet dhe informacione të rreme. Qoftë në shekullin e 17-të apo 21-të, sëmundja portretizohet pa ndryshim si një e keqe “e huaj” e imponuar në shoqëri nga diku jashtë” shkruan Pamuk në një ese të shkurtër të botuar këtë të hënë në Liberation.

“Unë i jam përkushtuar prej katër vitesh shkrimit të një romani historik, ngjarjet e të cilit zhvillohen në vitin 1901, gjatë asaj që jemi mësua ta quajmë si “pandeminë e tretë të murtajës”, një epidemi e murtajës së zezë që vrau miliona vetë në Azi, por relativisht pak në Evropë. Tani, në këtë kohë, që prej dy muajsh, miqtë e mi, familja ime, por edhe redaktorët dhe gazetarët, pra të gjithë ata që e njohin temën e librit tim të ri, “Netët e murtajës”, më kanë përmbytur me pyetje mbi pandemitë.

Ata me padurim më pyesin nëse ka ndonjë ngjashmëri midis pandemisë aktuale të koronavirusit dhe epidemive të mëdha historike të murtajës dhe kolerës. Dhe unë po u them atyre që ngjashmëritë janë shumë të prekshme. Në historinë njerëzore dhe letrare, nuk janë vetëm bakteret dhe viruset që janë të zakonshëm për pandemitë, por fakti që përgjigjet tona fillestare kanë qenë gjithmonë të njëjta” shkruan Pamuk.

↑Në rrugët e Hong Kongut në 1894, të vdekurit e murtajës bubonike u shtrinë në tokë

Natyrisht që shkrimtari përshkruan disa nga këto ngjashmëri se si sillemi ne dhe paraardhësit tanë në këto raste të ngjashme. Reagimi i parë është ai për të mos e pranuar fatkeqësinë që na ka rënë, ai pasohet nga thashethemet dhe bestydnitë rreth saj, pastaj vjen refuzimi se ajo mund te ketë qen midis nesh, por është një flamë e importuar nga tjetër kund. Pamuk përshkruan gjithashtu edhe të përbashkëtën e gjithë sunduesve dhe udhëheqësve për ta minimizuar fillimisht sëmundjen dhe për të bërë sikur ajo nuk ekziston.

“Përgjigjja e parë për shfaqjen e një pandemie të re ka qenë pa ndryshim mohimi. Qofshin ato kombëtare apo lokale, qeveritë kanë qenë gjithmonë të ngadalta për të reaguar, duke maskuar faktet dhe manipuluar numrat ashtu siç dëshirojnë, në mënyrë që të mohojnë sa më shumë ekzistencën e krizës që po lind.

Në faqet hyrëse të “Ditari i vitit të murtajës”, veprën letrare më të qenësishme të shkruar ndonjëherë mbi reagimet njerëzore ndaj sëmundjes, Daniel Defoe rrëfen se si, më 1664, autoritetet lokale të rrethinave të Londrës u përpoqën ta minimizonin numrin e vdekjeve të shkaktuara nga pandemia, duke deklaruar se ato ishin të lidhura me sëmundje të tjera, që u shpikën aty për aty.

↑Epidemia e murtajës në Londër në 1665. Kufomat e ngarkohen në karroca për t’u varrosur jashtë qytetit. Gravure nga Franklin, 1847.

Tek “Të fejuarit”, një roman i botuar në 1827, që përshkruan përhapjen e murtajës me një realizëm të jashtëzakonshëm, shkrimtari italian Alessandro Manzoni rrëfen – dhe mbron – zemërimin e popullatës përballë strategjisë zyrtare të vendosur në Milano në 1630, për luftë kundër murtajës. Duke refuzuar të përballet me faktet, guvernatori i qytetit mohoi kërcënimin e paraqitur nga sëmundja dhe shkoi aq larg sa të vazhdojë festimet për të kremtuar ditëlindjen e një princi lokal. Në këto faqe, Manzoni tregon se si masat e pamjaftueshme izoluese, dhe nënvleftësimi nga popullsia, ishin faktorë që e përshpejtuan ndjeshëm përhapjen e sëmundjes”.

Megjithatë kjo ese për kraasimin me të shkuarën mbyllet me një porosi për të ardhmen:

“Nëse duam që një botë më e mirë të ngrihet pas kësaj pandemie, do të duhet të mbruhemi dhe të përvetësojmë me këtë përulësi, këtë solidaritet të gjeneruar nga orët e errëta që po kalojmë”.

©Lapsi.al/ Burimi Liberation