Ballkani është kufiri i ri i Bashkimit Evropian, një territor që ka qenë gjithmonë një vend takimi dhe përplasjesh mes Lindjes dhe Perëndimit. Tani që ai është kthyer në qendër të axhendës politike, Brukseli do të duhet të luftojë me një vend që ka punuar me vite për të rritur ndikimin në këtë zonë, Turqinë.
Prej disa kohësh, Ankaraja po përpiqet të vendosë veten si pikë referimi për Ballkanin Perëndimor, veçanërisht për vendet që përbëjnë ish-Jugosllavinë. Dhe në qoftë se deri në vitin 2015 kjo përpjekje ishte e kufizuar vetëm tek ato vende me të cilat Turqisë i përputhen rrënjët fetare dhe kulturore si Bosnja, Kosova, Maqedonia dhe Shqipëria, tani është duke ndërtuar marrëdhënie të forta edhe me Serbinë, vendin më të rëndësishëm të zonës.
Qëllimi ambicioz i Bashkimit Evropian është që të bashkojë me ‘klubin’ e Brukselit në vitin 2025 Shqipërinë, Bosnje dhe Hercegovinën, Maqedoninë, Malin e Zi, Serbinë dhe republikën e vetëshpallur të Kosovës, e cila nuk është njohur nga të gjitha vendet e BE-së. Më 28 qershor, Këshilli Europian do të japë verdiktin përfundimtar për hapjen e negociatave për Tiranën dhe Shkupin. Ankaraja mbetet jashtë lojërave evropiane, por sigurisht jo nga rajoni.
Orekset e Turqisë, por edhe të Kinës dhe Rusisë, kanë bindur Brukselin që t’i japë një shtysë të re “strategjisë së Ballkanit”, e cila zyrtarisht ka filluar në vitin 2003, por vazhdoi me alternime, mëdyshje dhe me paaftësinë e BE-së për të dhënë substancë të projektet e tij. Përkundër qëllimeve të mira dhe një plani fondesh prej 500 milionë euro, mund të jetë tepër vonë. Ndërkohë që Bashkimi Evropian ishte i lëkundur, Turqia po vepronte. Rezultatet nga pikëpamja e tregtisë dhe investimeve të huaja direkte mbeten për t’u parë, dhe ky është një lajm i mirë për Brukselin, por fuqia ‘e butë’ e Ankarasë në rajon është e pamohueshme.
Turqia filloi me Bosnje dhe Hercegovinën, ku mbi 40% e popullsisë është myslimane dhe jeton në një gjendje konflikti të përhershëm me serbët dhe kroatët, ortodoksë dhe katolikë respektivisht. Qeveria e kryesuar nga presidenti aktual i Republikës, Recep Tayyip Erdogan, ka punuar shumë për të filluar marrëveshjet e tregtisë së lirë dhe një sistem kredie. Por, puna më e rëndësishme është bërë nga këndvështrimi kulturor. Që nga viti 2004, në Bosnje ka dy universitete turqe me qindra studentë turq studiojnë në kryeqytetin Sarajevë, tërhequr nga fakti se, ndryshe nga Turqia, vendi ballkanik do të hyjë në Bashkimin Evropian. Diyanet, Autoriteti Turk për Çështjet Fetare, ka hapur shkolla të shumta fetare. Shumë ndërtesa nga epoka osmane janë restauruar dhe janë ndërtuar xhami të reja. Dhe në qoftë se pjesa myslimane e popullsisë vlerëson këto përpjekje dhe e konsideron Turqinë vendin e referencës për përsosmëri, si një garantues, serbët dhe kroatët u ankuan ndërhyrje në mënyrë të përsëritur e tepruar nga ana e Ankarasë dhe një tendencë për të krijuar konflikte të reja që dalin nga e kaluara, në vend që t’i zgjidhë ato.
Shqipëria dhe Kosova ishin dy shtetet e tjera në të cilat Turqia u përqendrua më shumë në fazën e parë të zgjerimit të saj në Ballkan. Me kalimin e kohës, edhe për shkak të rritjes së madhe ekonomike që ka karakterizuar Turqinë, ajo që do të ishte një strategji “win-win ‘është transformuar nga Ankaraja në një përpjekje për të rritur sferën e tij të influencës. Si në Tiranë ashtu edhe në Prishtinë, në fakt u kërkua të rishikohen tekstet shkollore për të dhënë një imazh më pak të përgjakshëm të dominimit otoman, në këmbim të avantazheve komerciale dhe investimeve. Shqipëria, në veçanti, ishte Vilajeti fundit, provinca e fundit, që u largua nga perandoria në vitin 1912. Ankaraja është fokusuar kryesisht në grupet myslimane, shpesh pasardhës të turqve të cilët jetonin atje në periudhën Osmane. Gjithashtu në këtë rast, Autoriteti Turk për Çështjet Fetare ka qenë i zënë duke siguruar bursa për studentët e universitetit të cilët dëshironin të kryejnë studime teologjike në Turqi dhe mbi të gjitha duke financuar xhaminë e madhe në Tiranë. Vendi i tij i ndërtimit u inaugurua në vitin 2015 nga vetë Rexhep Tajip Erdogan, kushtoi 30 milionë euro dhe mund të strehojë deri në 4500 myslimanë. Një zell ky, që ka shqetësuar pjesën tjetër të popullsisë. Me interesin gjithnjë në rritje të Turqisë në Shqipëri, janë shtuar organizatat e ndryshme islamike, të cilat që nga fundi i viteve 1990 kanë filluar të përhapen në vend. Që nga viti 2000, strategjia e Ankarasë është bërë edhe më agresive nga pikëpamja ekonomike, me një volum investimevsh që në fillim të vitit 2018 ka tejkaluar 2 miliardë dollarë dhe që po e shkatërron biznesin ku dikur partnerët kryesorë ishin vetëm Italia dhe Greqia.
Ashtu si në Bosnje, edhe në Kosovë, qeveritë e këshilluara nga Erdogani janë bërë protagoniste të rindërtimit monumental dhe ideologjik të së kaluarës osmane. Nga viti 2015 është rritur fluksi i kapitalit turk, me disa sipërmarrës të cilët kanë hapur biznese në vend, si Turkish Airlines, e cila ka katërfishuar fluturimet në Prishtinë. Në rastin e Kosovës, Ankaraja nuk u akuzua vetëm se ka favorizuar një qëndrim ndarës brenda Ballkanit Perëndimor, por gjithashtu është akuzuar se ka sjellë në mënyrë të paligjshme kapitalin në vend. Vetëm në Kosovë, Erdogan do të mbajë tubimin e vetëm jashtë vendit në kuadrin e zgjedhjeve të parakohshme të planifikuara për 24 qershor. Qëllimi i Presidentit ishte të ishte në gjendje të shkonte në Gjermani, por u ndalua nga Berlini.
Që nga viti 2016, pas grushtit të dështuar të shtetit, Turqia ka ndryshuar marrëdhëniet e saj me Rusinë, duke gjetur një sinergji të re me Moskën pas disa muajsh krize të thellë. Turqia ka arritur të lidhet edhe me Serbinë.
Shkak është bërë kriza e refugjatëve, dhe Beogradi është në mes të rrugës tokësore. Që nga marrëveshja e BE-së me Turqinë, Ankaraja po shihet si një bashkëbisedues që dialogohet. Erdogan e kapi këtë mundësi duke shërbyer si ndërmjetës në çështjet e mprehta mes Serbisë, Kosovës dhe Bosnjes. Sidomos me këtë të fundit, prej autostradës që do të lidhë Beogradin me Sarajevën, një mundësi për të sjellë zhvillime ekonomike dhe investimet.
Por, këto plane po shqetësojnë një vend në rajon që tashmë është pjesë e Bashkimit Europian, Greqinë. Athina ka sinjalizuar agresivitetin me të cilin Turqia po fiton pushtet në gadishullin ballkanik. Deklaratat e Presidentit Erdogan për ri-diskutimin e Traktatit të Lozanës, që skadon në vitin 2023, në njëqind vjetorin e Republikës Turke, dhe tensionet e vazhdueshme në kufinj duket se po çojnë Europën Juglindore në një klimë të ngjashme me atë të para Luftës së Parë Botërore, me një Ankara të vendosur për t’u rivendosur, pas veriut të Sirisë, në të gjithë Ballkanin. /avvenire.it
