d Yong –The Atlantic
Tre muaj më parë , askush nuk e dinte se SARS-cov-2 ekzistonte. Tani virusi është përhapur në pothuajse çdo vend, duke infektuar të paktën 446,000 njerëz  dhe mbase ka më tepër se sa ne dimë nga të dhënat zyrtare, shkruan The Antlantic
Ka shkatërruar ekonomi dhe ka thyer sisteme të kujdesit shëndetësor, ka mbushur spitale dhe ka zbrazur hapësira publike.  Ka larguar njerëzit nga vendet e tyre të punës dhe miqtë e tyre. Ky virus ka dëmtuar shoqërinë moderne në një shkallë për të cilën shumica e njerëzve nuk e kanë parë kurrë.

Së shpejti, shumica  në Shtetet e Bashkuara do të ketë dikë që është infektuar. Ashtu si Lufta e Dytë Botërore ose sulmet e 11 shtatorit, kjo pandemi tashmë ka dëmtuar shumë gjendjen psikologjikë të kombit.

Një pandemi globale e kësaj shkalle ishte e pashmangshme. Vitet e fundit, qindra ekspertë të shëndetit kanë shkruar libra, gazeta  dhe paralajmërime të hapura për mundësitë.

Bill Gates në 2018, ka shkruar një histori për The Atlantic duke argumentuar se Amerika nuk ishte e gatshme për pandeminë që një ditë do të vinte. Në tetor, Qendra e Johns Hopkins për Sigurinë e Shëndetit bëri një lajmërim të qartë se çfarë mund të ndodhte nëse një koronavirus i ri do të përfshinte globin. Dhe hamendësimet u bënë realitet. “Po nese ?” U bë “Tani çfarë do të ndodhë?”

Në orët e vona të së Mërkurës së kaluar, e cila tani shihet si një e kaluar e largët, unë po flisja për pandeminë me një shoqe shtatzënë. Ne e kuptuam që fëmija i saj mund të jetë një nga të parët e një grupi të ri që lindin në një shoqëri të ndryshuar thellësisht nga COVID-19. Vendosëm t’a  quajmë Gjenerata C.

Siç do ta shohim, jeta e Gjeneratës C do të ndryshojë  nga zgjedhjet e bëra në javët e ardhshme, dhe nga humbjet që ne do të vuajmë si rezultat i kësaj pandemie.

Por së pari, le të bëjme një llogari të shkurtër. Në Indeksin Global të Sigurisë Shëndetësore , një kartë raporti që vlerëson gatishmërinë e çdo vendi në situata të tilla pandemike, Shtetet e Bashkuara kanë një rezultat prej 83.5 — më i larti në botë. E pasur, e fortë, e zhvilluar , Amerika supozohet të jetë mbi çdo komb.

Ai iluzion tashmë nuk është më. Pavarësisht muajve të paralajmërimeve paraprake, kur virusi po përhapej në vendet e tjera Amerika nuk ia doli, ajo dështoi.

Më e transmetueshme dhe fatale se gripi sezonal, koronavirusi i ri është gjithashtu i fshehtë , duke u përhapur nga një person tek tjetri për disa ditë para se të shfaqi simptomat e tij. Për të përmbajtur nën kontroll një patogjen të tillë, kombet duhet të zhvillojnë një test dhe ta përdorin atë për të identifikuar njerëzit e infektuar, për t’i izoluar ata dhe për të gjurmuar ata me të cilët kanë pasur kontakte.

Kjo është ajo që bëri Koreja e Jugut, Singapori dhe Hong Kongu me një efekt të jashtëzakonshëm dhe kjo është ajo që Shtetet e Bashkuara nuk e bënë, raporton abcnews.al

Siç kanë raportuar kolegët e mi Alexis Madrigal dhe Robinson Meyer , Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve zhvilluan dhe shpërndanë një test të gabuar në shkurt. Laboratorët e pavarur krijuan alternativa, por u futën në burokraci nga FDA. Në një muaj të rëndësishëm kur virusi goditi mijëra njerëz u testuan vetëm qindra njerëz.

Një central elektrik biomjekësor si SH.B.A. nuk duhej të dështonte në krijimin e një testi shumë të thjeshtë diagnostikues .

“Unë nuk kam konsistuar në ndonjë provë të ndonjë testi që nuk ka funksionuar,” thotë Alexandra Phelan nga Universiteti Georgetown, i cili punon në çështje ligjore dhe politike në lidhje me sëmundjet.

Dështimi i testimit është dështimi më i madh i Amerikës në një kohë të tillë. Nëse vendi do të kishte mundur të gjurmonte me saktësi përhapjen e virusit, spitalet mund të kishin ekzekutuar planet e tyre pandemike, duke pasur mjaftueshëm dhoma trajtimi, duke porositur furnizime shtesë, duke pasur  personel, ose  ata duhej të caktonin lehtësira specifike për t’u marrë me rastet e COVID-19.

Asnjë nga kjo nuk ndodhi. Përkundrazi, një sistem i kujdesit shëndetësor që është  afër kapacitetit të plotë, dhe që tashmë ishte sfiduar nga një sezon i rëndë gripi, papritmas u përball me një virus që vazhdontë të përhapej  përmes komuniteteve në të gjithë vendin. Spitalet u mbingarkuan. Pajisjet themelore mbrojtëse, siç janë maskat, veshjet dhe dorezat, filluan të mbarojnë. Së shpejti shtretërit do të ishin në mungesë ashtu si edhe ventilatorët që ofrojnë oksigjen për pacientët.

Gjatë një krize, sistemi i kujdesit shëndetësor të Amerikës ka vepruar me supozimin se shtetet e paprekura mund të ndihmojnë shtetet e prekura në raste urgjente. Kjo etikë funksionon për katastrofat e lokalizuara siç janë uraganët ose zjarret, por jo për një pandemi që është shtrirë tashmë kudo në botë. Bashkëpunimi i ka dhënë rrugë konkurrencës; disa spitale të shqetësuar kanë blerë sasi të mëdha të furnizimeve,ashtu siç  konsumatorët në panik kanë blerë letër higjienike.

Pjesërisht, kjo ndodh  sepse Shtëpia e Bardhë është si një qytet fantazmë i ekspertizës shkencore. Një zyrë e gatishmërisë pandemike që ishte pjesë e Këshillit të Sigurisë Kombëtare u shpërnda në vitin 2018 . Më 28 janar, Luciana Borio, e cila ishte pjesë e këtij ekipi, i kërkoi qeverisë “të veprojë tani për të parandaluar një epidemi Amerikane”, dhe posaçërisht të punojë me sektorin privat për të zhvilluar teste të shpejta, të thjeshta diagnostikuese. Por me mbylljen e zyrës, ato paralajmërime u botuan në Wall Street Journal , para se të shkonin në vesh të  presidentit,raporton abcnews.al

E pamëshirshme, e verbuar, letargjike dhe e pakoordinuar, Amerikës i ka dalë situata nga kontrolli më keq se frika e mjekëve në përballjen e  krizës COVID-19 , tha Ron Klain, i cili koordinoi reagimin e SHBA ndaj shpërthimit të Ebolës në Afrikën Perëndimore në vitin 2014. “Përtej çdo pritjeje që kishim,” tha Lauren Sauer, e cila punon në përgatitjen e katastrofës në Johns Hopkins Medicine. “Si Amerikan jam i tmerruar, SH.B.A. mund të përfundojë më keq se çdo vend tjetër”

1.Muajt e ardhshëm

Duke marrë parasysh situatën, do të jetë e vështirë, por jo e pamundur, që Shtetet e Bashkuara të marin veten. Në një farë mase, e ardhmja  duket se është vendosur sepse COVID-19 është një sëmundje e ngadaltë dhe e gjatë. Njerëzit të cilët ishin infektuar disa ditë më parë do të fillojnë të shfaqin simptomat tani, edhe nëse do të izolohen . Disa nga ata persona do të hyjnë në njësi të kujdesit intensiv në fillim të prillit. Deri në fundjavën e kaluar, kombi kishte 17,000 raste të konfirmuara, por numri aktual ishte ndoshta diku midis 60,000 dhe 245,000 . Numrat tani kanë filluar të rriten në mënyrë eksponenciale : Që nga mëngjesi i së mërkurës, numri i rasteve zyrtare ishte 54,000, dhe numri i rasteve aktuale nuk dihet. Punëtorët e kujdesit shëndetësor tanimë po shohin shenja shqetësuese: mangësi të pajisjeve, rritje të numrit të pacientëve dhe mjekë dhe infermierë që janë infektuar vetë tashmë.

Situata në Itali dhe Spanjë është alarmante. Spitalet nuk kanë vend, furnizime dhe staf. Në pamundësi për të trajtuar ose shpëtuar të gjithë, mjekët janë detyruar të zgjedhin kë të shpëtojnë. SHBA ka më pak shtretër spitali për frymë sesa Italia. Një studim i publikuar nga një ekip në Imperial College London arriti në përfundimin se nëse pandemia lihet e pa kontrolluar, ato shtretër do të jenë të mbushura deri në fund të prillit. Deri në fund të qershorit, për çdo shtrat në dispozicion të kujdesit kritik, do të ketë afërsisht 15 pacientë COVID-19 në nevojë për një. Deri në fund të verës, pandemia do të ketë vrarë 2.2 milion amerikanë, pa llogaritur ata që do të vdesin pasi spitalet nuk janë në gjendje të kujdesen për probleme që mund të kenë njerëzit e tjerë që nuk janë të infektuar si sulmet në zemër, goditje dhe aksidente me makinë. Ky është skenari i rastit më të keq. Për ta shmangur atë, duhet të ndodhin katër gjëra – dhe shpejt, raporton abcnews.al

E para dhe më e rëndësishmja është të prodhohen me shpejtësi maska, doreza dhe pajisje të tjera mbrojtëse personale. Nëse punëtorët e kujdesit shëndetësor nuk janë të shëndetshëm, çdo gjë tjetër kalon në kaos. Në disa vende, rezervat janë tashmë aq të ulëta sa mjekët po ripërdorin maska ??midis pacientëve , duke bërë thirrje për dhurime nga populli, ose duke qepur vetë  maska në shtëpi. Këto mungesa po ndodhin sepse furnizimet mjekësore bëhen me porosi dhe varen nga zinxhirët e furnizimit ndërkombëtarë që dita-ditës duket sikur po shkëputen. Provinca Hubei në Kinë, epiqendra e pandemisë, ishte gjithashtu një qendër prodhuese e maskave mjekësore .

Në SH.B.A., Stoku Kombëtar Strategjik i pajisjeve mjekësore – tashmë po shpërdan pajisje, veçanërisht në shtetet më të goditura. Stoku nuk është i pashtershëm, por duhet  të fitojë pak kohë. Donald Trump mund ta shfrytëzonte atë kohë për të thirrur Aktin e Prodhimit të Mbrojtjes për të prodhuar më tepër pajisje mjekësore. Por pas thirrjes së aktit të mërkurën e kaluar, Trump nuk ka arritur ta përdorë, për shkak të lobimit nga Dhoma e Tregtisë amerikane dhe krerët e korporatave të mëdha.

Disa prodhues tashmë  po mundohen të prodhojnë sa më shumë por përpjekjet e tyre janë të pjesshme dhe po shpërndahen në mënyrë të pabarabartë.

Një “logjistikë masive dhe operacion i zinxhirit të furnizimit [është] tani i nevojshëm në të gjithë vendin,” thotë Thomas Inglesby i Shkollës së Shëndetit Publik Johns Hopkins Bloomberg. Kjo nuk mund të menaxhohet nga ekipe të vogla dhe pa papërvojë . Zgjidhja, thotë ai, duhet të përcaktohet në Agjencinë e Logjistikës së Mbrojtjes – një grup prej 26,000 personash që përgatit ushtrinë amerikane për operacione jashtë shtetit dhe që ka ndihmuar në krizat e kaluara të shëndetit publik, duke përfshirë shpërthimin e Ebolës në vitin 2014.

Kjo agjenci gjithashtu mund të koordinojë nevojën e dytë : testime  masive ndaj COVID-19.

Këto teste kanë qenë të ngadalta për shkak të pesë mungesave kryesore: të maskave për të mbrojtur njerëzit që administrojnë testet; të shtupave nazofaringut për mbledhjen e mostrave virale; e kompleteve të ekstraktimit për tërheqjen e materialit gjenetik të virusit nga mostrat; të reagentëve kimikë që janë pjesë e atyre kompleteve; dhe të personave të trajnuar që mund të bëjnë testet.Egzistojnë ende këto mungesa, për shkak të zinxhirëve të tensionit të furnizimit. Shtetet e Bashkuara mbështeten në tre prodhues për reagentë ekstraktimi, duke siguruar tepricë në rast se ndonjë prej tyre dështon – por të gjithë ata dështuan përballë kërkesës globale. Ndërkohë, Italia, vendi më i goditur në Europë, është një nga prodhuesit më të mëdhenj të shtupave të nazofaringut.

FDA tani po lëviz me shpejtësi për të aprovuar testet e zhvilluara nga laboratorët privatë. Të paktën një mund të japë rezultate në më pak se një orë , duke lejuar që mjekët të dinë nëse pacienti para tyre ka COVID-19. Vendi “po mundohet çdo ditë,” thotë Kelly Wroblewski nga Shoqata e Laboratorëve të Shëndetit Publik.

Më 6 mars, Trump tha se “kushdo që dëshiron një test mund tëbëjë një test”.

Njerëzit nga ankthi vërshuan nëpër spitale, duke kërkuar teste që nuk ekzistonin. “Njerëzit donin të testoheshin edhe nëse nuk ishin simptoma, ose nëse ata uleshin pranë dikujt që kishte kollë,” thotë Saskia Popescu nga Universiteti George Mason, e cila punon për të përgatitur spitale për pandemi. Të tjerët thjesht kishin ftohje, por mjekët prapë duhej të përdorin maska ??për t’i ekzaminuar ato.

Popescu thotë se edhe tani, ndërsa zgjerohet kapaciteti, testet duhet të përdoren me kujdes. Prioriteti i parë, thotë Marc Lipsitch nga Harvardi, është të testojë punonjësit e kujdesit shëndetësor dhe pacientët e shtruar në spital. Vetëm më vonë, pasi kriza të  ngadalësohet, testet do të mund t’i bëjnë të gjithë, raporton abcnews.al

Këto masa do të kërkojnë kohë, gjatë së cilës pandemia ose do të përshpejtohet përtej kapacitetit të sistemit shëndetësor ose do të vazhdojë ngadalë në nivele të kontrollueshme. Rrjedha e saj – dhe fati i kombit – tani varet nga nevoja e tretë, e cila është distancimi shoqëror .

Mendoni në këtë mënyrë: Tani ekzistojnë vetëm dy grupe të amerikanëve. Grupi A përfshin të gjithë  mjekësinë, pavarësisht nëse trajtojnë pacientët, bëjnë teste ose furnizime prodhuese. Grupi B përfshin të gjithë të tjerët , dhe detyra e tyre është të ruajnë Grupin A.

Grupi B tani duhet të “rrafshojë kurbën” duke u izoluar fizikisht nga njerëzit e tjerë për të prerë zinxhirët e transmetimit. Duke pasur parasysh COVID-19, këto hapa në dukje drastikë duhet të merren menjëherë, dhe ato duhet të vazhdojnë për disa javë.

Bindja e një vendi për të qëndruar vullnetarisht në shtëpi nuk është e lehtë, dhe pa udhëzime të qarta nga Shtëpia e Bardhë , kryetarët, guvernatorët dhe pronarët e bizneseve janë detyruar të ndërmarrin hapat e tyre . Disa shtete kanë ndaluar tubime të mëdha ose kanë mbyllur  shkollat dhe restorantet.

Së paku 21 shtete tani kanë krijuar një formë të karantinës së detyrueshme, duke i detyruar njerëzit të qëndrojnë në shtëpi. E megjithatë, shumë qytetarë vazhdojnë të dalin në hapësira publike .

Në këto momente,  e mira  varet nga sakrifica e shumë personave. Rëndësia e distancës sociale duhet të bëjë përshtypje te një popull  i cili gjithashtu duhet të jetë i sigurt dhe i informuar. Në vend të kësaj, Trump ka përsëritur vazhdimisht problemin , duke i thënë Amerikës se ” ne e kemi virusin nën kontroll”. Në disa raste, si me pretendimet e tij në lidhje me testimin e kudondodhur, gafat e tij mashtruese e kanë thelluar krizën. Ai madje ka provuar ilaçe të paprovuara .

Larg dhomës së shtypit të Shtëpisë së Bardhë, Trump me sa duket ka dëgjuar Anthony Fauci, drejtorin e Institutit Kombëtar të Alergjisë dhe Sëmundjeve Infektive. Fauci ka këshilluar çdo president që nga Ronald Reagan për epidemi të reja, dhe tani ulet në grupin e punës për COVID-19 dhe takohet me Trump.

Por Trump tashmë duket se po lëkundet disi. Ditët e fundit, ai ka sinjalizuar se është i gatshëm të mbështesë politikat si distanca-sociale në një përpjekje për të mbrojtur ekonominë. Punonjësit  dhe drejtuesit e biznesit kanë përdorur metoda të ngjashme, duke argumentuar se njerëzit me rrezik të lartë, siç janë të moshuarit, duhet të mbrohen ndërsa njerëzit me rrezik më të ulët duhet të kthehen në punë. Një mendim i tillë duket interesant, por është me të meta . Ai nënvlerëson se sa keq virusi mund të godasë grupet ‘me rrezik të ulët’, dhe se spitalet do të mbingarkohen duke çuar në kaos një sistem të terë shëndetësor  nëse edhe moshat e reja  e re do të sëmuren.

Një analizë e fundit nga Universiteti i Pensilvanisë vlerësoi se edhe nëse zbatohen masat  e distancës sociale mund të ulet shkalla e infeksionit me 95 përqind, por përsëri 960,000 amerikanë do të kenë ende nevojë për kujdes intensiv. Ekzistojnë vetëm rreth 180,000 ventilatorë në SH.B.A.

Kështu nëse nuk do praktikojmë distancën sociale do të bënim gabimin tonë më të madh.

Nëse Amerikanët i përmbahen distancimit shoqëror, nëse testimi vazhdon, dhe nëse do të prodhohen maska ??të mjaftueshme, ekziston një shans që vendi ende mund të shmangë parashikimet më të këqija rreth COVID-19, dhe të paktën përkohësisht ta këtë nën kontroll pandeminë. Askush nuk e di se sa do të zgjasë, por nuk do të të përfundojë shpejt. “Mund të vazhdojë diku nga katër deri në gjashtë javë deri në tre muaj,” tha Fauci.

2.Fundi

Edhe një  kundërpërgjigje e përsorur nga shtetet nuk do t’i japë fund pandemisë. Për sa kohë që virusi vazhdon të jetë  diku , ekziston mundësia që një person  i infektuar që udhëton diku ta përhapi përsëri  virusin. Kjo tashmë po ndodh në Kinë, Singapor dhe vende të tjera të Azisë që për pak kohë u duk se këto vende e kishin nën kontroll virusin. Në këto kushte, ekzistojnë tre gjëra kryesore të mundshme: të mbahet nën kontroll, virusi është shumë i rrezikshëm dhe vështirë ese mund të mbahet nën kontroll dhe ai do të zgjasi  shumë.

E para është se çdo komb duhet të arrijë ta mbajë nën kontroll, siç ndodhi me SARS-in në 2003. Duke pasur parasysh se sa e përhapur është pandemia e koronavirusit, dhe sa  të dëmtuar  janë shumë vende, shanset e kontrollit sinkron në të gjithë botën duken shumë të vogla.

E dyta është se virusi bën atë që kanë bërë pandemitë e kaluara të gripit: Ai përhapet nëpër botë dhe lë pas një sistem imun të fortë që mund të përballojë më lehtë çdo virus tjetër.

Ky skenar “imuniteti i tufës” do të ishte i shpejtë,por gjithashtu do të vinte me një kosto të tmerrshme : SARS-CoV-2 është më i transmetueshëm dhe fatal se gripi, dhe ka të ngjarë të shkaktonte miliona viktima dhe sisteme të shkatërruara shëndetësore. Mbretëria e Bashkuar fillimisht dukej që e konsideronte këtë strategji , por pasi zbuloi pasojat u tërhoq.

Tani është  SHBA që po e merr në konsideratë këtë gjë.

Skenari i tretë është se bota luan një lojë të zgjatur me virusin, duke ngadalësuar përhapjen e virusit derisa të gjejë një vaksinë.

Ky është opsioni më i mirë, por edhe më i gjati dhe më i ndërlikuari.

Nëse do të ishte grip vaksina do të ishte më e lehtë për t’u shpikur. Bota ka përvojë në krijimin e vaksinave të gripit dhe e bën këtë çdo vit. Por nuk ka vaksina ekzistuese për koronaviruset – deri më tani, këto viruse mendohej se shkaktonin sëmundje të buta ose të rralla – kështu që studiuesit duhet t’ia fillojnë nga e para.

Hapat e parë kanë qenë mbresëlënës dhe të shpejtë. Të hënën e kaluar, një vaksinë e mundshme e krijuar nga Moderna dhe Instituti Kombëtar i Shëndetësisë hyri në testimin e hershëm klinik. Kjo shënon një hendek 63-ditësh midis shkencëtarëve që rendisin gjenet e virusit për herë të parë dhe mjekët që injektojnë një kandidat vaksinimi në krahun e një personi . “Është diçka e jashtëzakonshme ,tha Fauci.

Duhet kohë derisa studiuesit të tregojnë nëse vaksina është  e sigurt, dhe nëse në të vërtetë mund të shpëtojë jetë. Studiuesit do të duhet të kontrollojnë nëse në të vërtetë parandalon infeksionin nga SARS-CoV-2. Ata do të duhet të bëjnë teste tek kafshët dhe prova në shkallë të gjerë për të siguruar që vaksina të mos shkaktojë efekte të rënda anësore. Ata do të duhet të përcaktojnë se çfarë doze është e nevojshme, se sa njerëz kanë nevojë, nëse vaksina funksionon tek të moshuarit, dhe nëse kërkon kimikate të tjera për të rritur efektivitetin e saj, raporton abcnews.al

“Edhe nëse funksionon, ata nuk do ta kenë të lehtë për ta prodhuar atë në një shkallë masive,” tha Seth Berkley nga Gavi. Kjo për shkak se Moderna është duke përdorur një qasje të re ndaj vaksinimit. Vaksinat ekzistuese funksionojnë duke siguruar trupin me viruse joaktive ose të fragmentuara, duke lejuar sistemin imunitar të përgatisë mbrojtjen e tij para kohe. Në të kundërt, vaksina e Moderna përfshinë një material të gjenetik SARS-CoV-2 – ARN-në e tij.

Ideja është që trupi mund ta përdorë këtë për të ndërtuar fragmentet e veta virale, të cilat më pas do të formojnë bazën e përgatitjeve të sistemit imunitar. Kjo qasje funksionon tek kafshët, por është e paprovuar tek njerëzit. Prandaj shkencëtarët francezë po përpiqen të modifikojnë vaksinën ekzistuese të fruthit duke përdorur sekuenca të koronavirusit të ri.  Pavarësisht se cila strategji është më e shpejtë, Berkley dhe të tjerët vlerësojnë se do të duhen 12-18 muaj për të pasur një vaksinë.

Prandaj, ka të ngjarë që koronavirusi i ri të jetë një pjesë e gjatë e jetës amerikane për të paktën një vit, nëse jo edhe më gjatë. Nëse raundi i tanishëm i masave për distancimin shoqëror funksionon, gjërat  mund të kthehen disi në normalitet. Zyrat, shkollat dhe baret mund të hapen.

Kjo nuk do të thotë që shoqëria do të jetë në bllokim të vazhdueshëm deri në vitin 2022. Por “ne duhet të jemi të përgatitur që të kryejmë periudha të shumta distancimi shoqëror,” thotë Stephen Kissler nga Harvard.

Se çfarë do të ndodhë në vitet e ardhshme përfshirë kohëzgjatjen dhe trazirat sociale, varet nga dy vetitë e virusit.

Së pari: sezonaliteti. Koronaviruset kanë tendencë të jenë infeksione dimërore që veniten ose zhduken gjatë verës. Kjo gjithashtu mund të jetë e vërtetë për SARS-CoV-2, por ndryshimet sezonale mund të mos ngadalësojnë mjaftueshëm këtë virus.

Pjesa më e madhe e botës po pret me padurim se çfarë do të ndodhë gjatë verës,” thotë Maia Majumder pjesë e stafit të Shkollës Mjekësore të Harvardit dhe Spitalit Fëmijëve Boston.

E dyta: kohëzgjatja e imunitetit. Kur njerëzit infektohen nga koronaviruset më të buta njerëzore që shkaktojnë simptoma të ngjashme me të ftohtët, ata mbesin imunë për më pak se një vit. Në të kundërt, të paktët që ishin të infektuar nga virusi origjinal SARS, i cili ishte shumë më i rëndë, qëndruan imun për një kohë më të gjatë. Duke supozuar se SARS-CoV-2 qëndron diku në mes, njerëzit që shërohen nga mund të mbrohen për disa vite. Për ta konfirmuar këtë, shkencëtarët do të duhet të zhvillojnë teste të sakta serologjike, të cilat kërkojnë antitrupat që japin imunitet. Ata gjithashtu duhet të konfirmojnë që antitrupa të tillë në të vërtetë i ndalojnë njerëzit të marrin ose përhapin virusin. Nëse është kështu, qytetarët imunë mund të kthehen në punë, të kujdesen për të prekurit dhe të ankorojnë ekonominë gjatë periudhave të distancimit shoqëror.

Pas pandemisë, njerëzit që shërohen nga COVID-19 mund të kenë të njëjtat pasoja si tek të mbijetuarit e Ebola, SARS dhe HIV. Punëtorët e kujdesit shëndetësor do të marrin kohë për t’u shëruar: Një deri në dy vite pasi SARS goditi Toronton, njerëzit që merreshin me shpërthimin ishin akoma më pak produktivë dhe kishin më shumë të ngjarë të përjetonin djegie dhe stresin post-traumatik. Njerëzit që kaluan periudha të gjata karantine kishin psikologji të rënduar, raporton abcnews.al

“Kolegët e mi në Wuhan tregojnë se disa njerëz atje refuzojnë të braktisin shtëpitë e tyre,” thotë Steven Taylor nga Universiteti i Kolumbisë Britanike, i cili shkroi Psikologjinë e Pandemics .

Por “ekziston gjithashtu mundësia për një botë shumë më të mirë pasi të kalojmë këtë traumë,” thotë Richard Danzig.

Mënyra si kujdesemi për shëndetin gjithashtu mund të ndryshojnë për mirë. Rritja e HIV dhe AIDS “ndryshoi plotësisht sjelljen seksuale midis të rinjve që po vinin në pjekuri seksuale në kulmin e epidemisë,” thotë Conis. “Përdorimi i prezervativëve u normalizua. Testimi për STD-të u bë kryesor.

” Në mënyrë të ngjashme, mund të ndodhë edhe më mënyrën si lani duart, një zakon që historikisht ka qenë i vështirë për tu përfshirë në spitale, shton Conis.

Pandemitë gjithashtu mund të katalizojnë ndryshimin shoqëror . Njerëzit, bizneset dhe institucionet kanë qenë jashtëzakonisht të shpejtë për të adoptuar për praktika që ata dikur mund të kishin zvarritur duke përfshirë punën nga shtëpia , thirrjet për konferencë për të akomoduar personat me aftësi të kufizuara, ditët që të duhen pushim kur je sëmurë dhe rregullimet fleksibile për kujdesin e fëmijëve . “Kjo është hera e parë në jetën time që kam dëgjuar dikë të thotë:” Oh, nëse jeni i sëmurë, qëndroni në shtëpi “,” thotë Adia Benton, një antropolog në Universitetin Northwestern. Ndoshta kombi do të mësojë që gatishmëria nuk ka të bëjë vetëm me maska, vaksina dhe teste, por edhe për politika të drejta pune dhe një sistem të kujdesit shëndetësor të qëndrueshëm dhe të barabartë. Ndoshta do të vlerësojë që punëtorët e kujdesit shëndetësor dhe specialistët e shëndetit publik përbëjnë sistemin imunitar social të Amerikës dhe që ky sistem është përbuzur për shumë kohë., raporton abcnews.al

Shumë nga vlerat e vendit duket se funksionojnë kundër tij gjatë pandemisë. Pas 11 shtatorit,  të mesazheve antiterrorizëm, amerikanët vendosën të mos jetojnë me frikë. Por SARS-CoV-2 nuk ka asnjë interes për terrorin e tyre, por vetëm për qelizat e tyre.

«Njerëzit besuan kontrolli do të funksiononte,» thotë Wendy Parmet, e cila studion ligjin dhe shëndetin publik në Universitetin Verilindor.

Veteranët e epidemive të kaluara kanë paralajmëruar prej kohësh se shoqëria amerikane është bllokuar në një cikël paniku dhe neglizhencë. Pas çdo krize -, SARS, gripit, Ebola – i kushtohet vëmendje dhe bëhen investime. Por pas periudhave të shkurtra të jetës së paqes, kujtimet veniten dhe buxhetet zvogëlohen. Kjo prirje tejkalon administratat e kuqe dhe blu. Kur futet një normale e re, anormalja përsëri bëhet e paimagjinueshme. Por ka arsye për të menduar se COVID-19 mund të jetë një katastrofë që çon në ndryshime më radikale dhe të qëndrueshme.

Epidemitë e tjera të mëdha të dekadave të fundit ose mezi prekën SH.B.A. (SARS, MERS, Ebola), ishin më të buta se sa pritej (gripi H1N1 në 2009), ose ishin kryesisht të kufizuara në grupe specifike të njerëzve (Zika, HIV). Përkundrazi, pandemia e COVID-19 po prek të gjithë drejtpërdrejt, duke ndryshuar natyrën e jetës së tyre të përditshme.

Kur një administratë mashtrohet mbi ndryshimin e klimës, efektet nuk do të ndihen me vite, dhe madje edhe atëherë do të jetë e vështirë për tu analizuar.Është ndryshe kur një president thotë se të gjithë mund të bëjmë një test , dhe një ditë më vonë, njerëzit  nuk munden. Pandemitë janë përvoja demokratike. Njerëzit, privilegji dhe fuqia e të cilëve normalisht do t’i mbronte ata nga një krizë, po përballen me karantina, duke rezultuar pozitive dhe duke humbur të dashurit. Senatorë janëduke u sëmurë  gjithashtu.

Pas 11 shtatorit, bota u përqendrua në kundër-terrorizmit. Pas COVID-19, vëmendja mund të zhvendoset në shëndetin publik. Presin të shohin një rritje të fondeve për virologjinë dhe vaksinologjinë, një rritje të studentëve që aplikojnë në programe të shëndetit publik dhe më shumë prodhim vendas të furnizimeve mjekësore. Presin që pandemitë të kryesojnë axhendën në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara. Anthony Fauci tha: “Njerëzit mendojnë se atë që bën  një polic ose zjarrfikës e bën edhe një epidemiolog,” thotë Monica Schoch-Spana, një antropolog mjekësor në Qendrën Johns Hopkins për Sigurinë Shëndetësore.

Ndryshime të tilla, në vetvete, mund ta mbrojnë botën nga ndonjë sëmundje tjetër e pashmangshme. “Vendet që kanë përjetuar SARS ishin më të vetëdijshëm për virusin e ri dhe kjo bëri që ata të vepronin më shpejt, tha Ron Klain, ish-czari Ebola.

“Ajo çfarë amerikanët kanë mësuar më së shumti tani është:” Unë kurrë nuk kam parë diçka të tillë më parë. ” Kjo nuk ishte një fjali që dikush e tha në Hong Kong ”. Për SHBA dhe për botën, është më e kuptueshmë se çfarë mund të bëjë një pandemi.

Mësimet që do të nxjerri Amerika nga kjo përvojë janë të vështira për t’u parashikuar, veçanërisht në një kohë kur algoritmet në internet shërbejnë vetëm lajme që përputhen me paragjykimet e audiencës së tyre . Një dinamikë e tillë do të jetë thelbësore në muajt e ardhshëm, thotë Ilan Goldenberg, një ekspert i politikës së jashtme në Qendrën për një Siguri të Re Amerikane. “Tranzicionet pas Luftës së Dytë Botërore ose 9/11 nuk ishin për një mori idesh të reja,” thotë ai. “Idetë janë atje, por debatet do të jenë më akute gjatë disa muajve të ardhshëm për shkak të rrjedhshmërisë së momentit dhe gatishmërisë së publikut amerikan për të pranuar ndryshime të mëdha, masive.”

Gjatë mandatit të dytë të presidencës së tij, SH.B.A. kthehet më tej brenda dhe tërhiqet nga NATO dhe aleancat e tjera ndërkombëtare, ndërton mure aktuale dhe figurative dhe dezinvestime në kombet e tjera. Ndërsa gjenerali C rritet, plagët e huaja zëvendësojnë komunistët dhe terroristët si kërcënim i ri gjenerativ.

Dikush gjithashtu mund të thojë se në një të ardhme Amerika do të mësojë diçka tjetër. Një frymë komunale , e lindur në mënyrë ironike përmes distancimit shoqëror, bën që njerëzit të kthehen nga jashtë, tek fqinjët, të huaj dhe vendas.

Zgjedhjet e nëntorit 2020  do të jenë një përgënjeshtrim i politikës ” Amerika e para”. Kombi qëndron, siç bëri pas Luftës së Dytë Botërore, nga izolimi në bashkëpunim ndërkombëtar. I mërzitur nga investimet e qëndrueshme dhe një fluks i mendjeve më të ndritshme, fuqia punëtore e kujdesit shëndetësor rritet. Fëmijët e Gjeneralit C shkruajnë ese shkollore në lidhje me rritjen e të qenit epidemiolog. Shëndeti publik bëhet qendra e politikës së jashtme. Sh.B.A udhëheq një partneritet të ri global të përqendruar në zgjidhjen e sfidave si pandemitë dhe ndryshimet klimatike.

Në vitin 2030, SARS-CoV-3 del nga  hiçi dhe zhduket brenda një muaji./Përktheu: Sonila Backa-abcnews.al