Presidenti Ilir Meta, në një intervistë për emisionin “Opinion” të gazetarit Blendi Fevziu në Televizionin “Klan”, ka folur për Lëvizjen e Dhjetorit dhe arsyet se përse hyri në politikë.

(Pjesë nga intervista në TV Klan)

Gazetari: Zoti Meta kanë kaluar 30 vjet nga Lëvizja Studentore për ndryshimin e sistemit në Shqipëri. Ju jeni një nga 10-15 personat ende aktivë, që kanë marrë pjesë nga dhjetori e këndej dhe njëkohësisht një nga 3-4 personat kryesore gjatë këtyre 30 viteve në Shqipëri. Cilat kanë qenë momentet më të rëndësishme të kësaj pjese postkomuniste, edhe pse po ju pyes për pjesën e formimit tuaj pak më herët?

Presidenti Meta: Momentet më të rëndësishme janë pikërisht Lëvizja Studentore dhe hyrja në një epokë të re të pluralizimit politik e demokracisë.

Gazetari: Ju keni thënë një gjë shumë interesante në fjalën që u drejtuat të rinjve me rastin e 8 dhjetorit: Thatë që po të prisja unë që ndryshimin ta bënte babai, s’do të kishte ndodhur kurrë.

Presidenti Meta: Jo vetëm unë, por shumica e atyre që kanë qenë atë Lëvizje, besoj se ndajnë të njëjtin vlerësim edhe sot pas 30 vitesh.

Gazetari: E donit vërtet ndryshimin në ato ditë?

Presidenti Meta: Padyshim! E gjithë rinia në atë kohë kërkonte një ndryshim, sepse e kishte kuptuar që vendi po lëngonte shumë…

Gazetari: Jo, doja t’ju pyesja në fakt ndryshimin e kërkonin të gjithë, por dukej se për ju ishte pak më e vështirë. Babai juaj, ju kishit një lidhje me komunizmin, familja juaj kishte qenë e lidhur me luftën, babai juaj ishte oficer, pra nuk dukej se kishit ndonjë pakënaqësi që lidhej drejtpërdrejt me sistemin.

Presidenti Meta: Shumica e shoqërisë kërkonte një ndryshim, sepse situata kishte ardhur aty ku nuk mbante më. I kemi parasysh të gjithë tallonat…

Gazetari: Ushqimi i racionuar…

Presidenti Meta: …ushqimi i racionuar, 80% në fabrika dhe uzina, ishin në pamundësi për të punuar dhe për të marrë një pagë të atyre standardeve që meritonin të merrenin. Probleme pafund, që detyruan futjen e shqiptarëve në ambasada…

Gazetari: Përplaseshit me babain për këto gjëra? Çfarë kërkonit ju dhe çfarë ju thonte ai?

Presidenti Meta: Po, patjetër, sepse sikurse edhe ju e thatë familja ime ishte një familje e lidhur shumë me Luftën Antifashiste dhe në këtë kuptim, më pas, edhe me sistemin. Jo në kuptimin e privilegjeve, por në kuptimin e të mos qenit të persektuar.

Gazetari: Me përjashtim të një pakice të vogël, pjesa tjetër nuk është se kishin ndonjë privilegj të madh.

Presidenti Meta: Nuk ishim një familje, që vuante nga persekutimi siç ishin shumë familje në Shqipëri apo nga mungesa e shanseve për të garantuar një standard të pranueshëm për atë kohë, si e drejta për në shkollë të lartë apo për punë. Këto ishin standardet e asaj kohe dhe ne i kishim këto mundësi.

Gazetari: Çfarë nuk ecte sipas jush? Ju ishit në atë kohë 20-22-vjeçar në Lëvizjen Studentore, pa i mbushur 22 vjeç. Çfarë nuk ecte sipas jush? Çfarë pakënaqësie kishit ju me sistemin?

Presidenti Meta: E theksova aspektin ekonomik dhe të gjithë kufizimet e tjera.

Gazetari: Ishte pakënaqësi vetëm ekonomike zoti Meta apo kishte pakënaqësi të tjera?

Presidenti Meta: Jo, nuk ishte thjesht ekonomike se po të ishte e tillë, protesta e studentëve me disa premtime për të rregulluar kushtet ekonomike do të ishte zbutur.

Ishte e qartë se vendi kishte nevojë për një ndryshim politik. Të drejtat e njeriut ishin në një gjendje mjaft të mjeruar dhe kishte filluar një sensibilizim i gjerë për të hapur rrugën e ndryshimeve politike.

Gazetari: Zoti Meta ju u gjendët në Lëvizjen Studentore dhe u bëtë pjesë e delegacionit të studentëve që shkoi të negocionte me Presidentin e asaj kohe, Ramiz Alinë, i cili e kishte zyrën në këtë godinë. Si u përfshitë në atë delegacion, në Lëvizjen Studentore?

Presidenti Meta: Lëvizja Studentore erdhi si një lloj procesi. Protesta e studentëve kishte filluar përpara 8 dhjetorit ‘90 po të kemi në konsideratë disa takime të zhvilluara në fakultete të ndryshme, nga eksponentë të udhëheqjes së asaj kohe, që synonin të testonin dhe mbajtur nën kontroll rininë apo elitën e rinisë studentore të asaj kohe. Unë kisha marrë pjesë në disa debate të organizuara në Fakultetin e Ekonomisë me disa eksponentë të Komitetit Qendror që vinin në atë kohë.

Gazetari: Ishin disa tentativa për ta zbutur situatën.

Presidenti Meta: Unë isha edhe Sekretari i Rinisë i degës së Ekonomisë Politike në atë periudhë, isha një person i njohur dhe debatet e mia krijuan një efekt me këta drejtues, me këta eksponentë. Për më tepër bëra një mbrojtje të profesor Gramoz Pashkos pas një interviste që ai dha në “Zërin e Amerikës”.

Gazetari: Pati kontenstim ndaj regjimit komunist.

Presidenti Meta: Po, patjetër. Krijoi një përshtypje të fortë dhe disa…

Gazetari: Si e mbrojtët ju Gramoz Pashkon? Ju ishit student, ndërsa Gramoz Pashkoja profesor. Në çfarë konteksti?

Presidenti Meta: Po, unë isha student dhe një nga sekretarët e Komitetit Qendror në atë kohë dhe disa eksponentë të tjerë të Komitetit Qendror erdhën dhe bënë një takim, si rastësisht në Fakultetin e Ekonomisë, ku kuptohet se të gjitha insinuatat apo shigjetat ishin kundër profesor Pashkos për arsye se ai kishte dhënë një intervistë te “Zëri i Amerikës” dhe kishte bërë kritika mjaft të forta.

Gazetari: Ju e njihnit personalisht apo vetëm si Sekretar Rinie?

Presidenti Meta: E njihja si pedagog, por ai nuk më kishte dhënë mua mësim deri në atë kohë.

Ishte një figurë simpatike për studentët në përgjithësi, sepse ishte një pedagog interesant, ishte liberal dhe erudit. Por më e rëndësishme ishte ajo që ne kishim dëgjuar prej tij, kritikat për vetë sistemin, për papunësinë dhe probleme të tjera.

Gazetari: Ishte edhe Pashkoja i pranishëm gjatë mbrojtjes suaj?

Presidenti Meta: Po, ishte edhe Pashkoja i pranishëm. I pari që u përpoq t’i mbronte idetë e tij ishte profesor Ylli Vejsiu. Mbajti një reagim shumë të ashpër për të frenuar këtë sulm ndaj Pashkos.

Pastaj bëra një ndërhyrje aty paksa si spektakolare që i vuri në një situatë shumë të vështirë, se kishte ndodhur ngjarja e ambasadave dhe unë u them: “Nuk duhet të hezitojmë për të pranuar problemin e papunësisë, sepse ky është një problem real. Ata që ikën, ne i njohim, ishin të papunë. 80% e tyre nuk mund të jetojnë normalisht me 3 mijë apo 4 mijë lekë në muaj. Prandaj i them unë zotërisë që ishte sekretar i Komitetit Qendror…

Gazetari: Për të përditësuar një njeri sot: 3 apo 4 mijë lekë ishin 3 ose 4 dollarë në muaj.

Presidenti Meta: Po, ishin pak fare, prandaj unë me ironi ju them: “Këtë problem, pra papunësinë, mund ta zgjidhë Partia. Si mund ta zgjidhë Partia? Partia mund të bëjë një marrëveshje me shtetet e tjera, në mënyrë që këta të papunë, të mund të shkojnë andej dhe nuk kanë përse të hyjnë në ambasada.

Gazetari: Me siguri kjo ishte një herezi jo e vogël?

Presidenti Meta: Aty u krijua një situatë shumë e vështirë, sepse të thoje që ta zgjidhë Partia do të thonte për ta që ti ende kishe besim. Që Partia ta zgjidhte në atë mënyrë do të ishte e pamundur, por problemi ishte ky dhe duhet zgjidhur.

Gazetari: Po vetë Pashkoja, çfarë reagimi pati?

Presidenti Meta: Ai ka qenë në një pozicion paksa të vështirë, por asnjëherë nuk u tërhoq nga pozicioni i tij. Kini parasysh ato ishin testime. Ishin momente për të parë se si ishte raporti i forcave. Deri ku kishte qëndresë.

Gazetari: Ndërkohë që edhe ju kishit një dyzim, kam përshtypjen, në korrik të vitit 1990 të largoheshit me ambasadat?

Presidenti Meta: Unë kisha shumë dëshirë që të largohesha. Është shumë e vërtetë.

Gazetari: Donit realisht të largoheshit?

Presidenti Meta: Po, realisht doja të largohesha, por mendoja gjithmonë pasojat për prindërit, për familjen, dhe kuptohet se ato do të ishin sipas…

Gazetari: U afruat deri te ambasadat?

Presidenti Meta: Jo. Por një shoku im shumë i ngushtë hyri në ambasadë dhe ky ishte një moment, që më tundoi për të bërë një veprim të tillë, por gjithmonë duke menduar pasojat për familjet. Ky ishte problemi kryesor.

Gazetari: Ndërkohë ju u zgjodhët përfaqësues i delegacionit të studentëve që do të takoheshin me Presidentin Alia.

Presidenti Meta: Po, një nga tri përfaqësuesit e Fakultetit Ekonomik, sepse përfaqësimi u nda në bazë fakulteti.

Gazetari: Dhe u takuat në Pallatin e Brigadave në atë kohë. Si e kujtoni takimin me Ramiz Alinë? Kishit frikë? Kishte tension? Ishit të bindur se do ta merrnit pluralizmin?

Presidenti Meta: Ajo që kujtoj më shumë është momenti për të vajtur te takimi, sepse ekzistonte një ide e përgjithshme që mund të jetë një kurth.

Gazetari: Po, patjetër.

Presidenti Meta: Ndaj dhe si garanci, për të pasur një qetësi e lehtësim psikologjik, bashkë me ne studentët, në autobusin për në Pallatin e Brigadave, erdhën si garantë zoti Gjinushi, Ministër i Arsimit dhe zoti Bashkurti, Sekretar i Parë i Rinisë në atë kohë. Pra e para ishte pasiguria se çfarë do të ndodhë. E dyta…

Gazetari: A kishit përgatitur një platformë për në bisedime?

Presidenti Meta: Po, besoj se diçka e tillë ishte dakorduar. Ishte diskutuar për çështjen e pluralizimit, sepse kjo ishte kthyer tashmë në kërkesën kryesore dhe kuptohet se kjo ishte platforma kryesore.

Gazetari: Vetëm pluralizimi?

Presidenti Meta: Po, kjo ishte çështja kryesore.

Gazetari: Dhe në Pallatin e Brigdave me Presidentin e vendit, i cili në fakt ishte Sekretari i Parë i Partisë së Punës…

Presidenti Meta: Ai sa po dilte nga pleniumi i Komitetit Qendror.

Gazetari: Ishte i hapur apo agresiv me ju Ramiz Alia?

Presidenti Meta: Ishte një politikan, që gjithmonë testonte.

Gazetari: E dinte Ramiz Alia që i kishte ardhur fundi Partisë së Punës atë ditë?

Presidenti Meta: Besoj se ka qenë i ndërgjegjshëm. Nga çfarë unë kam biseduar me Ramiz Alinë më pas, edhe pas 10 vitesh apo në periudha të mëvonshme mendoj se ai ishte i ndërgjegjshëm që ishte një proces që duhet të ndodhte.

A ka dashur ai ta ketë procesin sa më shumë nën kontroll? Padyshim që po, por ai shikonte raportin e forcave dhe i përshtatej asaj situate.

Gazetari: Ndërkohë që takimi me Ramiz Alinë konfirmoi atë që kishte vendosur pleniumi: Shpalljen e pluralizimit politik, pra krijimin e partive të tjera. Po atë mbrëmje në Qytetin “Studenti” u krijua Partia Demokratike. Pjesa më e madhe e pjesëtarëve në takimin me Ramiz Alinë u bënë edhe themeluesit e parë të Partisë Demokratike. Ndërkohë që ju, zoti Majko dhe ndonjë tjetër nuk u bashkuat me Partinë Demokratike, por pak muaj më pas, me Partinë Socialiste. Përse kjo zgjedhje?

Presidenti Meta: Nuk ka qenë një qëllim në vetvete pjesëmarrja në Lëvizjen Studentore apo dëshira për ndryshimin e sistemit me një objektiv për t’u angazhuar në politikë, përkundrazi.

Gazetari: S’ka qenë qëllim, por ju gjithmonë jeni gjetur diku: Sekretar Rinie diku, protagonist në takimin për Pashkon, pjesëtar në takimin me Ramiz Alinë. Jeni gjetur vazhdimisht.

Presidenti Meta: Është ajo që kemi mësuar në filozofinë e asaj kohe që “domosdoshmëria e çan rrugën përmes rastësisë”. Nganjëherë ajo që duket si rastësi është thjesht shprehje…

Gazetari: Rastësia është një herë, por jo dy herë, tre herë, katër herë!

Presidenti Meta: Unë si objektiv kryesor kisha çështjen e studimeve dhe mundësinë për t’i vazhduar ato jashtë vendit. Nuk kam pasur ndonjë objektiv për të qenë deputet. Maksimumi në atë kohë kisha dëshirë të bëhesha pedagog. Ky ishte objektivi kryesor edhe pa ndryshuar sistemi, por edhe në atë moment që pati një ndryshim, përsëri ideja ishte për të ecur në këtë drejtim, pra gjithmonë për të vijuar studimet në një vend mundësisht perëndimor.

Gazetari: Pra arsimin kishit prioritet?

Presidenti Meta: Po, kisha një mosbesim për cilësinë e njohurive që merrnim këtu.

Gazetari: Dhe pak kohë më pas, në këtë dyzim gati-gati shkuat të studionit në Moskë, në mos gaboj?

Presidenti Meta: Është një histori shumë e bukur. Pasi u zgjodha deputet, pas marsit të vitit 1992, bëra aplikime në disa ambasada, një nga ato ishte ambasada hungareze, por dhe në disa të tjera, sepse edhe mundësitë ishin të pakta dhe pa pasur një informacion se çfarë ndodhte, nuk mund të aplikoje.

Një ditë i them Dritëroit kur ishim në Parlament për një nga këto të ambasadave që ishin prezent: “Nuk më priti mirë fare se i çova një kërkesë për të studiuar, për ta pasur një mundësi, ose specializim dhe diplomati tha që: ‘Ti je djalë i mirë, por je pak i gabuar dhe…’”

Gazetari: Nga që ishte me Partinë Socialiste?

Presidenti Meta: Po, se e shprehnin shumë hapur një pjesë e ambasadorëve atë ngarkesën negative. Dritëroi më thotë: “Ç’merresh me atë?! Hajde shkojmë se kam mik ambasadorin rus!”. Në atë kohë ishte Viktor Rubailin. Në fakt disa shokë apo shoqet e mia të shkollës kishin shkuar në Rusi. Shkuam atje, bëmë një bisedë me të. U tregua shumë i disponueshëm, por pas disa muajsh ndodhën ngjarjet e Poliçanit kur mua m’u hoq imuniteti dhe pastaj ngela këtu.

Gazetari: Pra ishit i gatshëm të shkonit për të studiuar në Rusi?

Presidenti Meta: Marrëveshja ime me drejtuesit e Partisë Socialiste në mars të vitit 1992 ishte kjo: E para nuk doja të bëhesha deputet. Kjo është e vërteta. E dyta, edhe nëse do të bëhem, unë do të iki prapë me studime jashtë vendit. Kështu që mos më bëni deputet kot, të marr detyrime para njerëzve, etj.! Ata kishin ato planet e tyre…