Spiunët rusë u zbuluan në disa vende të BE-së. Shërbimi sekret gjerman beson se ata po operojnë gjithnjë e më shumë edhe në Gjermani.

Ata duken si fqinjë të mirë, janë miqësorë. Disa kanë familje me fëmijë dhe jetojnë jetë të qetë dhe civile. Të tjerët janë studentë, që ndjekin universitete në vende të ndryshme, punojnë si shkencëtarë. Në Rusi, ata konsiderohen elitë mes spiunëve. Vladimir Putin i quan me krenari “Wunderkinder” – “fëmijë që bëjnë mrekulli”. Të ashtuquajturit “ilegalë” janë agjentë të inteligjencës ruse, të cilët jetojnë nën një identitet të rremë: shpesh për vite dhe nganjëherë dekada në vendin ku janë në detyrë, duke mbledhur informacione dhe kryejnë detyra ndryshe nga ambasadat dhe konsullatat. Ilegalët nuk kanë mbrojtje diplomatike dhe përballen me burgime të gjata nëse zbulohen.

Sipas hulumtimeve të WDR dhe NDR, shërbimet gjermane të sigurisë besojnë se Rusia do t’i përdorë gjithnjë e më shumë këta spiunë “të fshehtë” në të ardhmen – dhe se spiunë të tillë të fshehtë janë tashmë aktivë në Gjermani. “Po, ne supozojmë se ka ilegalë të ndryshëm në Gjermani”, tha presidenti i Zyrës Federale për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues (BfV) Thomas Haldenwang. “Ky instrument, ky sistem shumë i ndërlikuar i ilegalëve, duket se po përdoret ende. Zyra për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues punon “shumë intensivisht” për të zbuluar raste të tilla, tha Haldenwang.

Është spiunuar për dekada

Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, “ilegalët” rusë janë zbuluar në Gjermani vetëm në një rast: Në tetor 2011, një çift i martuar u arrestua me emrat e rremë Heidrun dhe Andreas Anschlag. Ata u dënuan me burg dhe më vonë u deportuan në Rusi. Ata pretenduan të ishin austriakë, u rritën në Amerikën e Jugut dhe spiunuan në Gjermani për dekada të tëra. Podkasti i ri i WDR-NDR “Die Anschlags – Russlands Spione unter uns” (Sulmet – spiunët rusë mes nesh) hedh dritë mbi këtë rast. Gazetarët ndoqën gjurmët e çiftit spiun dhe hetuan se si ata u përgatitën për detyrën në Gjermani, si mund të qëndronin të pazbuluar për shumë vite dhe çfarë çoi në kapjen e tyre përfundimtare. Për herë të parë foli burimi më i rëndësishëm i këtyre spiunëve: një diplomat holandez i cili kishte vite që nxirrte dokumente sekrete të NATO-s.

U zbuluan agjentë të shumtë?

Që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës në shkurt 2022, disa spiunë të fshehtë rusë janë zbuluar në Holandë, Greqi, Norvegji dhe Slloveni. Këtu përfshihet një rus, i cili pretendonte të ishte brazilian, studionte në universitete në Irlandë dhe SHBA, përpara se të shkonte në Holandë. Ai filloi praktikën e tij atje – në Gjykatën Penale Ndërkombëtare.

Një studiues universitar u arrestua në Tromsø, Norvegji, i cili merrej me rëndësinë gjeopolitike të rajonit të Arktikut. Edhe ai pretendoi se ishte një brazilian vendas. Në dhjetor 2022, një çift i martuar me fëmijë u arrestua në kryeqytetin slloven, Lubjanë. Ky çift besohet se ka ndjekur punën e “ilegalëve” të tjerë rusë në Europë dhe i ka mbështetur financiarisht duke i furnizuar me para. Gjatë kontrollit, hetuesit gjetën sasi çuditërisht të mëdha parash (cash). Zyra Gjermane për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues ndihmoi autoritetet sllovene në zbulimin e kontakteve të këtij çifti spiun dhe udhëtimeve të tyre në Gjermani. I arrestuari, i cili pretendonte se ishte me origjinë nga Namibia, vizitoi, për shembull, një panair IT në Gjermaninë jugore. Gruaja e tij, gjoja argjentinase, drejtonte një galeri dhe punonte, ndër të tjera, me artistë nga Gjermania.

Haldenwang: “Kundërshtimi energjik“

Sipas Zyrës për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues, Rusia kryen aktivitete të gjera spiunazhi në Evropën Perëndimore: “Ne supozojmë se Rusia përdor një arsenal të plotë të çdo mjeti spiunazhi që mund të imagjinoni, duke përfshirë edhe vrasjen e kundërshtarëve,” tha Haldenwang. Prej disa javësh, shërbimet e inteligjencës evropiane kanë paralajmëruar gjithnjë e më shumë për sabotazhe dhe zjarre, të cilat mund të shkaktohen nga spiunët rusë. Tashmë ka pasur disa arrestime në Poloni. Dy persona u arrestuan në Bavari nën dyshimin për spiunazh. Ata akuzohen gjithashtu për planifikimin e sabotimit për të ndërprerë mbështetjen ushtarake për Ukrainën.

Shefi i Zyrës për Mbrojtjen e Rendit Kushtetues thotë se Gjermania është “në fokusin e punës së inteligjencës së shërbimeve ruse”. Sipas tij, informacioni për politikën e mbrojtjes, politikën e armëve, mbështetjen për Ukrainën apo sanksionet kundër Rusisë është me interes. “Gjithçka duhet të sqarohet dhe po bëhen përpjekjet e duhura në këtë drejtim,” tha Haldenwang. “Ne do ta kundërshtojmë fuqishëm këtë.”

Strategjitë për zbulim

“Ilegalët” janë, sipas vlerësimeve të qarqeve të sigurisë, më të rëndësishëm për Rusinë në këtë moment se kurrë. Sepse, që nga sulmi rus në Ukrainë e deri më sot, qindra punonjës të ambasadave ruse janë dëbuar nga Evropa. Kjo uli ndjeshëm numrin e personave që mund të spiunojnë për Rusinë me mbrojtjen e dhënë nga imuniteti diplomatik. Sipas parashikimeve të shërbimeve të sigurisë, Rusia do të mbështetet gjithnjë e më shumë në spiunët e paligjshëm, të cilët, pa u vënë re, tashmë janë në Evropë. Ndërkohë, “ilegalët rusë” pushtojnë edhe komunitetet e inteligjencës evropiane. Projektet po zhvillojnë strategji për të zbuluar spiunët e tillë. Për shembull, duke njohur disa modele në legjenda, ose biografi të rreme të spiunëve rusë.

Një traditë e gjatë

Programi i spiunazhit të “ilegalëve” në BRSS u krijua menjëherë pas themelimit të Bashkimit Sovjetik në 1922. Më pas KGB-ja dërgoi spiunë me biografi të rreme në të gjithë botën për të mbledhur informacione, për të spiunuar disidentët dhe figurat e opozitës. Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, ky spiunazh u vazhdua nga shërbimi i ri i inteligjencës së jashtme ruse SVR. Përveç kësaj, shërbimi rus i inteligjencës ushtarake GRU ka përdorur përsëri “ilegalë” për disa vite. Shërbimet evropiane të sigurisë besojnë se ekziston edhe një lloj programi “Drita ilegale” në Rusi, ku spiunët trajnohen për një kohë më të shkurtër dhe pajisen me biografi false më pak të detajuara, në mënyrë që ata të mund të punësohen më shpejt – të maskuar, për shembull, si studentë apo biznesmenë.

Dërgimi i mesazheve

Sipas informacioneve të WDR dhe NDR, Rusia ende përdor një mjet klasik për spiunët, që operojnë ilegalisht, i cili duket si një relikt nga Lufta e Ftohtë: komunikimi me radio valë të shkurtra. Në këtë mënyrë, detyrat u kalohen spiunëve. Këto mesazhe, në parim, mund të dëgjohen nga kushdo, gjë që e bën të vështirë identifikimin e marrësve të vërtetë. Mesazhet janë të koduara dhe mund të lexohen vetëm me kodin e duhur të deshifrimit. Që nga fillimi i agresionit kundër Ukrainës, aktiviteti i këtyre radiostacioneve që i atribuohen Rusisë është rritur. Ky është një tregues se ndoshta spiunët që tashmë janë futur në detyrë po marrin detyra të reja ose se numri i ilegalëve është rritur ndjeshëm vitet e fundit.