Ish deputetja e Levizjes Socialiste për integrim Nora Malaj në një dalje mediatike nga selia e partise ka bëerë apel në Ditën Ndërkombëtare të të moshuarve për mbështetje ndaj moshës së tretë.

“Ende sot, Shqipëria është një nga vendet e pakta në Europë, që nuk ka një legjislacion të integruar për të moshuarit, madje është shumë pas në këtë drejtim”.

Deklarata e plotë e Nora Malaj

Sot është Data 1 Tetor ,  Dita Botërore e të Moshuarve. Lajmi i trishtë që ndeshet sot në të gjithë shtypin e shkruar, si për ironi të fatit, pikërisht në Ditën Botërore të Moshimit  është se një e moshuar,92-vjecare  në kushte të rënduara psikologjike, është hedhur nga kati i katërt i banesës, ku si pasojë ka ndërruar jetë. Shqipëria, si një shtet me një tranzicion të tejzgjatur,  gjendjen e të moshuarve e ka tejet të rënduar. Sot shoqëria jonë edhe në këtë 1 tetor, po përballet me anashkalimin e problemit të të moshuarve, duke e bërë atë një problem kronik, pa zgjidhje, ndonëse zhvillimet demokratike, kanë ofruar mundësi . Popullsia në Shqipëri po plaket me shpejtësi dhe vendi , i cili po përballet me dukurinë më të frikshme të largimit të 40 përqind të popullates më të re nga vendi, ka nisur të përjetojë efektet e moshimit. Nëse në vitet ’90 mosha mbi 65 vjeç përbënte rreth 3.5% të popullsisë, sot ka arritur në 13% e saj.

Sot varfëria ka fytyrën e gruas së moshuar.

Gjendja e të moshuarve sot në Ditën Botërore të të Moshuarve në Shqipëri është e tillë:

38% e të moshuarve e konsiderojnë veten të varfër

36% e konsiderojnë gjendjen shëndetësore të keqe

48% e të moshuareve kanë një sëmundje kronike

40% kanë zbehje ose humbje të shikimit

60% kanë dhimbje dhe shqetësime të ndryshme .

Ende sot, Shqipëria është një nga vendet e pakta në Europë, që nuk ka një legjislacion të integruar për të moshuarit, madje është shumë pas në këtë drejtim.

Mosha e tretë në këtë tetor, ndeshët me mjaft barriera, që nga sëmundjet, varfëria, braktisja dhe dhuna  psikologjike dhe fizike.

1.Varfëria e të moshuarve është shkaktuar nga: Pensionet e pamjaftueshme, mungesa e aksesit në shërbime si dhe diskriminimi moshor aktiv në komunitet. Trajtimi me pensione të ulëta, që prej disa vitesh janë indeksuar me 200 deri në 300 lekë në vit, e bëjnë jetën e të moshurve të papërballueshme.  Nëse ata nuk do të ndihmohen nga fëmijët, të ardhurat e tyre mjaftojnë vetëm për energji elektrike, ilacet dhe bukë, djathë dhe kos . Asnjë kafe në ditë nuk mund ta shpenzojnë.

2. Sot tabloja e popullsia e moshës së tretë shfaqet me  nivelin më të lartë të sëmundshmërisë si dhe përjashtim social shumë të dukshëm.  Të moshuarit janë thuajse të vetmuar dhe në varfëri e krizë identiteti dhe integriteti. E kjo është drama e madhe sociale që po vuan sot mosha e tretë në Shqipëri.

3. Pushteti lokal në emër të pseudo ndryshimit ka betonizuar jetën e të moshuarve dhe fëmijëve. Me të drejtë përfaqësues të shoqërisë civile shprehin shqetësimin se : “Të moshuarit  sot ndeshen me diskriminimin për të qenë aktiv. Nëse ata do ishin aktiv dhe sëmundjet do ishin ulur. Medikamentet i marrin të dobëta, shërbimet në komunitet nuk i kanë.”,

4. Ndonëse kuadri ligjor për asistenën për të moshuarit  në shtëpi është miratuar,  ende nuk ka filluar të zbatohet. 27 nga 61 bashki nuk ofrojnë asnjë shërbim social. Ende jemi larg për të mos thënë pothuajse nuk ekziston, ofrimi   përmes fondit social si dhe krijimin e qendrave rezidenciale dhe ditore që mbeten të pamjaftueshme në raport me kërkesat e larta që ka për këtë moshë. Kjo tregon, sesa larg vëmendjes së qeverisë është mosha e tretë dhe shërbimet për të. 

5. Sot në të gjithë Shqipërinë marrin shërbime sociale 1780 të moshuar përkatësisht në 6 qendra rezidenciale publike dhe 9 jo publike dhe 20 qendra ditore komunitare publike dhe 3 jopublike. Ky është një tjetër fakt që tregon sesa jo seriozisht e trajton qeveria sot çështjen e moshimin, duke  parë se  raporti i shërbimit me nevojat për këtë shërbim, janë thuajse të papërfillshme dhe qesharake për kategorinë e të moshuarve.

6. Braktisja është plaga më e rëndë për moshën e tretë. 92 mijë pensionistë jetojnë të vetmuar dhe 5% e të cilëve janë tërësisht të izoluar.  Mbi 380 të moshuar të braktisur jetojnë në qendra rezidenciale. Në raport me numrin e të moshuarve që janë të braktisur edhe kjo kategori që merr këtë shërbim është e papërfillshme. Gjithnjë e më shumë të moshuarit jetojnë të vetmuar, ndërkohë që gjendja ekonomike e tyre është më e rëndë se pjesa tjetër e shoqërisë. Kjo kategori shoqërore vuan shkallën më të lartë të depresionit dhe të stresit.

7. Sfida ekonomike është ajo që përballen sot të moshuarit në Shqipëri. Pensionet urbane janë 17 mijë e 295 lekë dhe ato rurale 9 mijë e 357 lekë. Në 5 vitet e fundit ato urbane janë rritur afërisht me 340 lekë në vit dhe ato ruarle me 260 lekë në vit. Shpresat për një përmirësim të pensioneve në të ardhmen mbeten të vakëta, pasi procesi i plakjes së popullsisë vendos barrë të rëndë mbi sistemet ekzistuese të pensionit. Ndaj , në ditën e sotme bëjmë apel që duhet më shumë guxim,  për të vendosur prioritetet në Shqipëri në drejtim të rriturve, të vjetër dhe të moshuarve. Tashmë ka ardhur koha që të flasim për moshën e katërt në Shqipëri. Tradita e shërbimeve shëndetësore shqiptare është shumë e vogël në këtë drejtim. Ndonëse nuk kemi  trashëguar nga e shkuara traditë shërbimesh për të moshuarit, shërbime geriartrike, apo të tjera si këto, kjo gjendje aktuale nuk justifikohet. Jemi shumë të vonuar në kohë për të krijuar këto shërbime. Moshim nuk do të thotë paaftësi, sëmundje apo dënim. Ndaj shteti dhe  institucionet përgjegjëse duhet të marrin masat për të  ngritur këto instrumenta për këto shërbime për këtë moshë.

Në ditën e sotme  dua  t’i drejtoj  një  apel shoqërisë dhe shteti , organizatave jo qeveritare, institucionevepërgjegjëse dhe organizatave ndërkombëtare, se moshimi duhet trajtuar me dinjitet dhe dashuri, duke e përgatitur shoqërinë për këtë cikël të jetës, për të hartuar dhe zbatuar politika të dedikuar, për të përgatitur shoqërinë për moshimin dhe për t’u bërë të gjithë bashkë, për ta bërë  përgatitur shoqërinë për një moshim me dinjitet. Ka ardhur koha që moshimi dhe trajtimi i të moshuarve, të shihet përtej barrierave politike dhe të trajtohet jo si statistikë, po si një vepër humane, duke mos e kthyer atë si një faktor frike për brezat e rinj, po duke i dhënë shërbimin dhe vlerësimin e merituar. STOP strategjive dhe planeve në letra!  Retorikat t’i kthejmë në veprim!

Në ditën e sotme në emër të LSI, propozoj:.

1. Hartimin e projektligjit “Për përmirësimin e cilësisë së jetesës dhe plotësimit të nevojave për moshën e tretë”

2.  Deklarimin e minimumit jetik në Shqipëri nga ana e qeverisë. Ende në Shqipëri nuk është llogaritur minimumi jetik i jetesës nga qeveria. Kjo do të bëjë të mundur përcaktimin edhe nivelet e përfitimeve në skemat e mbrojtjes shoqërore të kësaj kategorie sociale.

3.Ngritjen e infrastrukturës institucionale dhe përgatitjen e shoqërisë për moshimin.

Ne kemi nevojë për një përpjekje të përqendruar të të gjithë shoqërisë për të transformuar vizionin tonë mbi moshimin nga vartësia në pavarësi, në rritjen e vazhdueshme, për të ndërgjegjësuar shoqërinë, nëpërmjet institucioneve të arsimit dhe ato sociale dhe për të kontribuuar që të moshuarit të jenë pjesë aktive në jeten sociale dhe ekonomike.

Nderi i kombit fillon te të moshuarit dhe përfundon te fëmijët.

Në ditën e sotme mirënjohje, repekt, vlerësim dhe dashuri për të gjithë të moshuarit e vendit tim!  Të moshuarit  e këtij vendi ndër breza i kanë dhuruar krahë për të fluturuar, rrënjë për t’u kthyer dhe arsye për të qëndruar !

Faleminderit