Prodi ka qenë kryeministër i Italisë në vitet 1996-1998 e 2006-2008. Prodi ka qenë edhe president i Komisionit Europian në v. 1999-2004.

Rasti i Shqipërisë / Marrëdhëniet në Mesdhe që i shërbejnë Jugut

nga Romano Prodi në Il Messagero

Ditët e fundit ne më në fund kemi filluar të flasim përsëri për Jugun.

Në lidhje me këtë analizë kam lexuar nga të gjitha tipologjitë dhe propozimet për një efektivitet të sigurtë, shumë prej të cilave bazohen në burimet e vëna në dispozicion nga politika e re evropiane.

Sidoqoftë, jam i bindur që nuk mund të ndërtohet një Jug i ri nëse nuk aktivizohet, ndërkohë, një politikë mesdhetare. Jugu ynë nuk do të jetë në gjendje të rinovohet kurrë nëse vazhdon të ketë rreth tij një shkretëtirë plot telashe.

Është e qartë se një përmirësim i përgjithshëm mund të arrihet vetëm me një politikë të përbashkët evropiane, siç nuk po ndodh as për Libinë dhe as për Libanin. Për këto çështje, roli parësor i Italisë duhet të jetë ngritja e problemit çdo ditë në një Evropë që nuk e ka konsideruar kurrë Mesdheun si objektivin kryesor të politikës së saj.

Sidoqoftë, për Italinë ka raste me interes të veçantë që mund dhe duhet të përfshihen në axhendën tonë të përditshme: raste në të cilat politika e brendshme dhe e jashtme mbivendosen në mënyrë të pandashme.

Midis këtyre, unë mendoj për nevojën për vëmendje më të madhe për Shqipërinë.
Pasi Italia, me misionin Alba në 1997, kontribuoi fuqimisht në paqëtimin e Shqipërisë dhe afrimin e saj me demokracitë perëndimore, të dy vendet janë integruar fort me njëra-tjetrën.

Përllogaritet se shtatëqind mijë shqiptarë jetojnë në vendin tonë ndër të cilët dyqind mijë prej tyre madje kanë shtetësi të dyfishtë. Duke marrë parasysh që numri i përgjithshëm i qytetarëve shqiptarë që jetojnë në Shqipëri është rreth dy milion e tetëqind mijë, këto janë marrëdhënie njerëzore me rëndësi unike.

Marrëdhëniet ekonomike nuk janë më pak intensive: shkëmbimi me Italinë në të vërtetë tejkalon 20% të PBB-së shqiptar, ndërsa më shumë se një mijë ndërmarrje italiane veprojnë në Shqipëri dhe pothuajse tridhjetë mijë kompani shqiptare janë aktive në vendin tonë, edhe pse shumë prej tyre janë të një madhësie shumë e vogël. Të dhënat për intensitetin e marrëdhënieve tona nuk ndalen në aspektin ekonomik: shumë ministra, duke filluar nga kryeministri Edi Rama, flasin italisht dhe njohuritë e gjuhës sonë janë akoma të përhapura, edhe nëse gradualisht ka humbur terren përballë anglishtes , tani mbizotërues në grupmoshat më të reja.

Padyshim që nuk duhet të anashkalojmë faktin se vala e parë e imigracionit shqiptar ka ngjallur tek shumë italianë një ndjenjë të fortë mosbesimi, pasi shoqërohet me dukuri të krimit të përhapur.

Sidoqoftë, duhet, me të njëjtin objektivitet, të pranojmë që bashkëpunimi i ngushtë midis dy vendeve po zvogëlon progresivisht këtë dukuri. Edhe pse duke marrë parasysh që sistemi gjyqësor shqiptar paraqet ende probleme të mëdha dhe është subjekt i polemikave të pafund, përparimi i ngadaltë i tij është gjithashtu rezultat i një bashkëpunimi me sistemin tonë gjyqësor.
Në mënyra të ndryshme, magjistratët italianë kanë vepruar në Shqipëri për disa kohë, duke ofruar ndihmë të vlefshme për homologët e tyre. Edhe më e gjërë është veprimtaria e Guardia di Finanza dhe e Ministrisë së Brendshme, të angazhuar prej kohësh, në bashkëpunim me autoritetet vendore, për të frenuar dukuritë e krimit, duke përfshirë një prodhim të konsiderueshëm të kanabisit, i cili më pas drejtohet në vendin tonë
Nëse të dhënat pozitive të bashkëpunimit midis Italisë dhe Shqipërisë nuk mungojnë, megjithatë duket çdo ditë e më e vështirë që t'i forcosh ato ose thjesht t'i rinovosh .
Programi mësimor i gjuhës sonë vuan nga burimet e kufizuara, ndërsa prania e Rai-t është bërë marzhinale dhe i jep rrugë Turqisë, e cila po bëhet gjithnjë e më aktive me transmetime në turqisht dhe titra në shqip. Edhe pse jo akoma me të njëjtin intensitet si në vendet e tjera të Ballkanit, prania turke po rritet në të gjitha fushat, nga punimet publike në kulturë, nga sektori ushtarak në një depërtim gjithnjë e më të thellë në fushën fetare, përmes mbështetjes për një rrjet kapilar të xhamive. Një prani e përforcuar nga miqësia midis presidentit turk Erdogan dhe kryeministrit shqiptar Rama, i cili është gjithnjë e më i vëmendshëm për zgjedhjet politike të kolegut të tij.

Jo vetëm Turqia po forcon praninë e saj në Shqipëri (për të cilën nuk duhet të harrojmë se ishte nën kontrollin otoman nga 1478 deri në 1912), por edhe Rusia dhe Gjermania gjithashtu po rrisin ndikimin e tyre. Po ashtu edhe Kina po rrit gjithnjë e më tepër vëmendjen. Në drejtim të kundërt është vetëm rrugëtimi i Francës, e cila madje kundërshtoi fillimin e negociatave për hyrjen e Shqipërisë në Bashkimin Evropian, duke e shtyrë kështu vendin e Ballkanit të shikonte përtej vetë Evropës.

Do të ishte e udhës që Italia të kundërshtonte këtë qëndrim francez me vendosmëri më të madhe dhe besoj se është në interesin tonë t'i kushtojmë më shumë vëmendje fqinjit tonë, në mënyrë që të vazhdojmë marrëdhëniet e së kaluarës dhe të forcojmë efektivitetin e tyre me një strategji në nivel kombëtar. Disa shenja në këtë drejtim tashmë po ndodhin, të tilla si kontributi thelbësor në rindërtimin pas tërmetit vitin e kaluar, misioni i fundit shëndetësor për të luftuar Covid dhe një angazhim i ripërtërirë nga Eni. Sidoqoftë, fushat në të cilat do të rrisim praninë tonë janë akoma të shumta: nga ajo shkollore, kulturore dhe gjuhësore, në atë të drejtësisë dhe sigurisë deri në atë ekonomik dhe ushtarak.

Siç e përmenda në fillim, një marrëdhënie më intensive midis Italisë dhe Shqipërisë sigurisht që nuk do të korrigjojë brishtësinë e përgjithshme të pranisë italiane në Mesdhe, por së paku nuk do të dobësojë ato pak situata pozitive në të cilat ne akoma operojmë. Ky raport do të jetë gjithashtu një mësim i dobishëm për politikën tonë jugore i cili, pa një prani të intensifikuar në Mesdhe, do të mbetet gjithmonë një politikë e papërmbushur.

Il caso Albania/ I rapporti nel Mediterraneo che servono al Meridione Rasti i Shqipërisë / Marrëdhëniet në Mesdhe që i shërbejnë Jugut
da Romano Prodi

Negli scorsi giorni si è finalmente ricominciato a parlare del Mezzogiorno.

Ho letto su questo analisi di tutti i tipi e proposte di sicura efficacia, molte delle quali fondate sulle risorse rese disponibili dalla nuova politica europea.

Sono tuttavia convinto che non si possa costruire un nuovo Mezzogiorno se non si attiva nel frattempo una politica mediterranea. Il nostro Sud non potrà mai rinnovare se stesso se continuerà ad avere attorno a sé un deserto pieno solo di guai.

È chiaro che un miglioramento generale si può avere solo con una politica europea comune, come non sta avvenendo né per la Libia né per il Libano. Su questi temi il ruolo primario dell’Italia deve essere quello di sollevare ogni giorno il problema ad un’Europa che non ha mai considerato il Mediterraneo come obiettivo primario della propria politica.
Vi sono tuttavia casi di particolare interesse per l’Italia che possono e debbono essere inseriti nella nostra agenda quotidiana: casi nei quali politica interna e politica estera si sovrappongono in modo inestricabile.

Tra questi penso alla necessità di una maggiore attenzione nei confronti dell’Albania.
Dopo che l’Italia, con la missione Alba del 1997, ha fortemente contribuito alla pacificazione dell’Albania e al suo avvicinamento alle democrazie occidentali, i due Paesi si sono fortemente integrati fra di loro.

Si calcola che settecentomila albanesi vivano nel nostro Paese e che duecentomila di essi abbiano addirittura la doppia cittadinanza. Tenuto conto che il totale dei cittadini albanesi che vivono in Albania si aggira intorno ai due milioni e ottocentomila, si tratta di rapporti umani di portata unica.

Non meno intense sono le relazioni economiche: l’interscambio con l’Italia supera infatti il 20% del Pil albanese, mentre più di mille imprese italiane operano in Albania e quasi trentamila aziende albanesi sono attive nel nostro Paese, anche se molte di esse di piccolissima dimensione. I dati sull’intensità dei nostri rapporti non si fermano all’aspetto economico: numerosi ministri, a partire dal Primo Ministro Edi Rama, parlano italiano e la conoscenza della nostra lingua è ancora diffusa, anche se ha perso progressivamente terreno di fronte all’inglese, ora dominante nelle classi di età più giovanili.
Non dobbiamo certo trascurare il fatto che la prima ondata di immigrazione albanese ha suscitato in molti italiani un forte senso di diffidenza, in quanto accompagnata da fenomeni di diffusa criminalità.

Dobbiamo tuttavia, con altrettanta oggettività, riconoscere che la stretta collaborazione fra i due Paesi sta progressivamente ridimensionando questo fenomeno. Pur tenendo conto che il sistema giudiziario albanese presenta ancora enormi problemi ed è oggetto di controversie senza fine, il suo lento progresso è anche frutto di una collaborazione con il nostro sistema giudiziario.
A diverso titolo operano da tempo in Albania magistrati italiani che forniscono una preziosa assistenza alle loro controparti.
Ancora più ampio è l’operato della nostra Guardia di Finanza e del Ministero dell’Interno, impegnati da tempo, in collaborazione con le autorità locali, a frenare i fenomeni di criminalità, tra i quali una consistente produzione di cannabis che viene poi indirizzata nel nostro Paese.

Se i dati positivi della collaborazione fra l’Italia e l’Albania non mancano, risulta tuttavia ogni giorno più difficile rafforzarli o semplicemente rinnovarli. Il programma di insegnamento della nostra lingua soffre per la limitatezza delle sue risorse, mentre la presenza della Rai è diventata marginale e lascia il posto alla Turchia, sempre più attiva con trasmissioni in lingua turca e sottoscrizione in lingua albanese. Anche se non ancora con la stessa intensità di quanto avviene in altri Paesi balcanici, la presenza turca è in crescita in tutti i campi, dalle opere pubbliche alla cultura, dal settore militare ad una penetrazione sempre più profonda nel terreno religioso, attraverso il sostegno ad una capillare rete di moschee. Una presenza rafforzata dal rapporto di amicizia fra il presidente turco Erdogan e il Primo Ministro albanese Rama, sempre più attento nei confronti delle scelte politiche del suo collega.

Non solo la Turchia sta rafforzando la sua presenza in Albania (che non dimentichiamo è stata sotto il controllo ottomano dal 1478 al 1912), ma anche Russia e Germania stanno aumentando la propria influenza e la Cina osserva il tutto con crescente attenzione. In direzione contraria solo il cammino della Francia, che si è opposta perfino all’inizio dei negoziati per l’ingresso dell’Albania nell’Unione Europea, spingendo quindi il Paese balcanico a guardare oltre all’Europa stessa.
Sarebbe stato opportuno che l’Italia si fosse opposta con maggiore determinazione a questa presa di posizione francese e credo che sia nostro interesse dedicare molta più attenzione al nostro Paese vicino, in modo da proseguire i rapporti del passato e a rafforzarne l’efficacia con una strategia a livello nazionale. Qualche segnale in questa direzione sta già avvenendo, come il sostanzioso contributo alla ricostruzione dopo il terremoto dello scorso anno, la recente missione sanitaria per la lotta contro il Covid e un rinnovato impegno dell’Eni. I campi nei quali aumentare la nostra presenza sono tuttavia ancora tanti: da quello scolastico, culturale e linguistico, a quello della giustizia e della sicurezza fino a quello economico e militare.

Come ho accennato all’inizio, un più intenso rapporto fra l’Italia e l’Albania non porrà certo rimedio alla complessiva fragilità della presenza italiana nel Mediterraneo, ma servirà almeno a non indebolire le poche situazioni positive nelle quali ancora operiamo. Tale rapporto costituirà inoltre un utile insegnamento per la nostra politica meridionalistica che, senza un’intensificata presenza nel Mediterraneo, rimarrà sempre una politica incompiuta.