Situata e fundit e cila lihet me padinë q ëish-Kryeministri i vendit Sali Berisha ngriti kundër Sekretarit Amerikan të Shtetit, Antony Blinken, ka ngjallur reagime të shumta. Edhe pse pak rëndësi ka nësë Berisha fiton apo jo këtë betejë politike, e rëndësishme është të theksohet se Shqipëria, sipas ekspertit gjerman, Martin Henze ndodhet në një situatë të rrezikshme.

Henze thekson se, nga ky reagim mund të shihet shumë mirë që veprimi i SHBA në këtë çështje mund të çojë në destabilizim të mëtejshëm të Shqipërisë dhe humbje të fytyrës për SHBA-në.

Sipas tij, lajmi për shpalljen ‘non-grata’ përfaqëson një vendim të pamenduar, shumë të pamenduar nga SHBA, veçanërisht në këtë kohë.

“Unë mendoj se Basha do të bëjë çmos për të kontaktuar me përfaqësuesit e partisë në pushtet gjithashtu. Mund të ketë fusha ku të dy grupet mund të arrijnë kompromise”.

“Organizata Soros është e dyshimtë, ndërkohë është vendosur edhe në Berlin dhe po përpiqet të ushtrojë ndikim”.

Intervista e plotë

“Për çfarë duam të flasim në të vërtetë?” pyet Martin Henze, ekspert ndërkombëtar për Ballkanin, në fillim të bisedës sonë për zgjedhjet në Shqipëri. Rezultati i paqartë e detyron atë të përdorë më shpesh nënrenditjen. Sidoqoftë, Henze vë gishtin tek disa plagë të hapura të shtetit shqiptar dhe veçanërisht të disa aktorëve të huaj.

Sipas tij, ligji zgjedhor nuk i plotëson standardet ndërkombëtare dhe i mungon legjitimiteti sepse nuk përputhet me traktatin e 5 qershorit 2020. Ai kishte inkurajuar polarizimin, dhunën dhe manipulimin masiv të zgjedhjeve parlamentare nga qeveria Rama në vend. Mosmarrëveshja mbi rezultatin e zgjedhjeve, e cila tashmë ka filluar, mund të çojë gjithashtu në dhunë ose luftë civile në Shqipëri. Henze shpreson që Shqipëria, e cila është pjesë e Evropës, do të bëhet më e sigurt në vetvete përballë SHBA-së. Rezultati i zgjedhjeve, pas shqyrtimit të pretendimeve të manipulimit të zgjedhjeve, do të vendosë se sa të forta do të jenë lidhjet me Evropën dhe SHBA. Ai këshillon evropianët të mbajnë pak a shumë distancë nga qeveria Rama, në varësi të rezultatit të zgjedhjeve. Çdo euro, çdo dollar i dhënë Shqipërisë duhet të paguhet me shtetin e së drejtës, demokracinë, fajësimin e atyre që janë përgjegjës për manipulimet zgjedhore në 2017, që sigurisht përfshin Ramën, dhe në vitin 2021.

Henze, a jeni befasuar nga rezultatet e zgjedhjeve deri më tani?

Jo, jo dhe aq. Ishte e qartë që në fillim që zgjedhjet parlamentare do të manipuloheshin nga partia në pushtet e Ramës, është një qeveri autokratike, pseudo-socialiste, ato nuk mund të jenë të denjë në vetvete, ata janë të korruptuar, jo patriotë. Kjo na vendos ndërkombëtarisht në një dyzim midis dëshirave tona dhe nevojës për të ndihmuar popullin shqiptar dhe për ta sjellë atë në BE dhe distancimin e nevojshëm nga regjimi kriminal i Ramës. Gjatë vizitës time të fundit në Shqipëri, skepticizmi im rreth sondazheve të opinioneve u përforcua. Disa aktorë ishin jashtëzakonisht naivë, duke besuar se zgjedhjet nuk ishin manipuluar. Në veçanti ambasadori amerikan vlerësoi përgatitjen e mirë, teknike dhe përgëzoi qeverinë autokratike për rizgjedhjen e saj, edhe pse procesi i verifikimit të zgjedhjeve nuk ka përfunduar ende. Kjo nuk është e mundur. Tani del që me sa duket disa përfaqësues të partisë në pushtet kanë hedhur votat e tyre 50-100 herë dhe shumë manipulime të tjera, siç është krijimi i një baze të dhënash me të dhëna personale të ekzekutivit mbi 900,0000 shtetas shqiptarë, krijuar për të bërë një fushatë zgjedhore e orientuar drejt personit dhe për të manipuluar. Kështu që duket, në fakt, ambasadorja amerikane në Tiranë ka të drejtë, se ka pasur një përgatitje shumë solide për zgjedhjet, por pikërisht jo për të kryer zgjedhje demokratike, por për të kryer një manipulim të strukturuar të zgjedhjeve. Kjo është arsyeja pse nata e zgjedhjeve nuk më befasoi, por më tronditi andej-këndej. Shqipëria ka treguar se është në prag të një krize civile.

A janë rregullat e lojës së demokracisë shqiptare ende të panjohura?

Etërit themelues të Shqipërisë së sotme, përfshirë Sali Berishën, kanë folur gjithmonë për një republikë dhe një demokraci. Ata e çuan Shqipërinë në familjen e shoqërive civile në kushtet më të komplikuara, në mes të luftërave civile në Ballkan, të iniciuara nga Serbia, me pasojë të një destabilizimi masiv të të gjitha shteteve të Ballkanit dhe rritjes së ekonomive informale. Një arritje shumë mbresëlënëse. Sigurisht, shumë gabime janë bërë, por cila shoqëri nuk bën gabime në këtë kontekst? Problemi është se që kur administrata Rama erdhi në pushtet në 2013, Republika Shqiptare është shndërruar në disa hapa përsëritës nga një shtet i demokracisë parlamentare në një shtet me një parti, dhe ne jemi kryesisht kthyer në fillim të vitit 1992 për sa i përket demokracisë. Edhe sot, në maj 2021, gjykatat supreme dhe kështu sundimi i ligjit janë jofunksionale, gjykatat nuk janë të plotësuara me personel në përputhje me kushtetutën dhe së pari duhet të merren me mbi 45,000 çështje të vjetra, të cilat do të zgjasin me vite. Ekipi Special i Hetimit SPAK nuk është ngritur në përputhje me kushtetutën. Një defekt i vërtetë i lindjes. Si mund të njihet një grup i tillë nëse nuk është ngritur në përputhje me kushtetutën? Është gjithashtu, natyrisht, e varur nga ekzekutivi i korruptuar Rama. E cila, siç është e qartë tani, natyrisht nuk do të lejojë që të hetohet rrethi i tij më i afërt. Në këtë aspekt, siguria juridike për fat të keq ende mungon në Shqipëri për momentin. Prandaj, legjislatura është gjithashtu jofunksionale dhe ekzekutivi është shpërbërë nga korrupsioni qeveritar. Në këtë kontekst, natyrisht, asnjë zgjedhje demokratike nuk mund të ndodhë dhe asnjë reformë gjyqësore nuk mund të zbatohet me sukses. Është e habitshme që ka ndjekje penale korrupsioni, por kryesisht në drejtim të kundërshtarit politik. Ne gjithashtu njohim praktika të tilla nga Polonia dhe Hungaria, si dhe Bullgaria, Venezuela dhe Rusia/Kina. Qeveritë përdorin gjyqësorin për të luftuar kundërshtarin. Një reformë në Shqipëri do të ndryshonte shpërndarjen e mëparshme të pushtetit dhe për këtë arsye ndesh një rezistencë të fortë. Kjo tani mund të vërehet vazhdimisht në zgjedhjet parlamentare të 2021, të cilat nuk mund të fitoheshin.

Pse kaq shumë njerëz votuan për Ramën, edhe pse Shqipëria po goditet më shumë se shumica e vendeve të tjera nga kriza e Koronës dhe një krizë ekonomike në Evropë, dhe Rama nuk mund ta kapë krizën?

Nga njëra anë, tani është shumë e qartë se zgjedhjet u manipuluan masivisht nga anëtarët e partisë në pushtet. Por gjithashtu tregon se ka më pak votues në lëvizje sesa besuan shumë. Përkundrazi, kemi të bëjmë me kampe të ngulitura politike që po stabilizohen me narrativat e tyre dhe qeveria po ndikon masivisht në media indirekt ose drejtpërdrejt. Në këtë kontekst, ligji anti-demokratik i shtypit i 2019/2020 dhe përpjekja për të frenuar shtypin përmes ligjit të tepërt penal duhet të kuptohet. Rama është parë nga klientelë e tij si një hero që qëndron kundër një sistemi të korruptuar dhe dëshiron të sjellë një të ardhme në Shqipëri. Një shtrembërim i vërtetë i realitetit. Propaganduesit besojnë në propagandën e tyre. Kemi parë vetëm diçka të ngjashme në Lindje para vitit 1989. Dhe gjatë fushatës elektorale, presidenti nxiti qëllimisht imazhet e armikut të kundërshtarëve të tij politikë, mashtroi masivisht presidentin e shtetit dhe të tjerët, gjë që çoi në polarizim të mëtejshëm në Shqipëri. Kështu ai i ka quajtur kundërshtarët e tij kllounë, humbës. Shqipëria ka përfunduar në një situatë që etërit e saj kushtetues donin ta shmangnin me çdo kusht: një luftë civile politike të përhershme. Tani jemi duke përjetuar një mësim në historinë e demokracisë drejtpërdrejt. Fatkeqësisht, komuniteti ndërkombëtar, përfshirë SHBA, ka qenë pjesërisht bashkëpunëtor në këtë. Ideja e mirë e një reforme ligjore doli plotësisht jashtë kontrollit, e cila ishte e parashikueshme nëse njihet rrethanat shqiptare, nuk punëson këshilltarë të kualifikuar mirë. Si rezultat, reforma u instrumentalizua nga qeveria autokratike Rama dhe në hijen e saj ndarja e pushteteve është jofunksionale, kundërshtarët politikë eliminohen dhe shtypi i lirë do të prishet nga masat legjislative dhe gjyqësore.

Përçarja midis kampeve politike po thellohet. Si del vendi nga kjo përçarje?

Shqipëria është ekonomikisht dhe për shkak të pandemisë në prag të një emergjence shtetërore, arkat e shtetit janë bosh, rritja ekonomike, megjithë supozimet e rreme të qeverisë, vështirë se do të ndodhë këtë vit. Për më tepër, gjysma e elektoratit nuk votuan për qeverinë. Shumë shpresuan se zgjedhjet mund të shërojnë ndarjen e Shqipërisë dhe t’i vendosin votat e tyre Lulzim Bashës, i cili është më tepër një njeri i qendrës dhe ekuilibrit dhe është pranuar nga ne evropianët si një udhëheqës. Prandaj, për shkak të manipulimeve zgjedhore, ose zgjedhjet e reja ose kërkimi i një kompromisi janë të nevojshme. Të dy elementët janë mjete tipike të një demokracie parlamentare për të zgjidhur një problem. Nga njëra anë, natyrisht, hetimet ekzekutive duhet të priten. Por, pse ekzekutivi duhet të hetojë vetveten, me sukses. Në këtë aspekt, unë shoh pak mundësi për sukses për një hetim objektiv të shkeljeve të rënda zgjedhore nga anëtarët e partisë në pushtet; kjo nuk funksionoi pas zgjedhjeve parlamentare 2017 dhe prandaj nuk do të funksionojë as pas zgjedhjeve parlamentare 2021. Sidoqoftë, situata në 2021 është krejtësisht e ndryshme nga ajo e vitit 2017.

Ju përmendët në fillim që perceptimi i institucioneve dhe respekti për to po ndryshon. Çfarë duhet të ndodhë për ta rikthyer atë – dhe a do të ishte e mundur të arrihej kjo në një mandat të tretë?

Sigurisht, kjo kërkon një qeveri të unitetit kombëtar. Nga perspektiva jonë evropiane, politika e 8 viteve të fundit ka nxitur shkatërrimin e institucioneve demokratike dhe kushtetuese, përfshirë ekonominë, me një shpejtësi që të lë pa frymë dhe gjithashtu ka befasuar shumë në Shqipëri. Jo pa arsye që qindra mijëra të rinj shqiptarë kanë shkuar jashtë vendit ose kanë kërkuar azil në vitet e fundit. Më shumë se njëqind mijë shqiptarë jetojnë vetëm në Gjermani. Kjo mund të rregullohet vetëm nëse ka një qeveri në krye në Tiranë që i bën sjelljet, detyrimet ligjore dhe besnikërinë ndaj kushtetutës edhe një herë udhëzimet përmes të cilave drejtohet politika në këtë vend. Shqipëria ka nevojë për stabilitet politik dhe ekonomik në mënyrë që të bëhet anëtare e BE. Pa anëtarësimin në BE, Shqipëria nuk do të ketë të ardhme. Pika e dytë, e cila është të paktën po aq e rëndësishme, është se ajo që duhet tani është një qeveri që përfaqëson të gjithë shqiptarët dhe e sheh veten si të tillë dhe jo, si qeveria e mëparshme, ka vetëm mbështetësit e saj në mendje. Kjo është e një rëndësie qendrore për një shoqëri duke marrë parasysh rezultatet e zgjedhjeve, të cilat kanë pothuajse një raport 50:50, dhe gjithashtu të heterogjenitetit të Shqipërisë, Veri-Jug. Partia në pushtet është djegur plotësisht nga 8 vjet qeverisje. Sidoqoftë, kaosi dhe problemet në Shqipëri po kërcënojnë ekzistencën e saj, qoftë ajo pandemi, ekonomi e dëmtuar, korrupsion, mungesë e shtetit të së drejtës, por edhe bisedime të pasuksesshme me Bashkimin Evropian. Përveç kësaj, tani ka edhe diçka tjetër. Zgjedhjet kanë çimentuar masivisht ndarjen e shoqërisë në Shqipëri, me blloqe pothuajse po aq të mëdha, veriu dhe jugu, përballë njëri-tjetrit. Në këtë aspekt, në Shqipëri ekziston një gjendje e jashtëzakonshme. Në një gjendje të jashtëzakonshme, një komb duhet të qëndrojë së bashku. Nuk ka të bëjë më me të drejtën, por me krijimin e mundësive për kombin shqiptar. Kjo është një detyrë Herkuleane dhe siç thonë The Maasai me të drejtë, “Vetëm unë shkoj shpejt, dy shkojnë larg”. Prandaj, në interes të së ardhmes së vendit, partitë shqiptare tani do të thirren që të lënë mënjanë egoizmat e tyre dhe të mendojnë për mundësitë e një koalicioni të madh. Situata është vërtet shumë serioze për çdo eksperiment, mosmarrëveshje ligjore dhe lojëra dhe diskutime dhe grindje ideologjike ose narciziste. Trajtoni së bashku të ardhmen në Shqipëri dhe krijoni një platformë për të zgjidhur problemet. Në Austri dhe Gjermani, por edhe në vende të tjera, ne gjithmonë kemi arritur të qëndrojmë së bashku kur kombi ishte në nevojë dhe gjithmonë kemi arritur të krijojmë së bashku një qeveri të përbashkët në interes të vendit, kombit. Mendoj se edhe shqiptarët, me përgjegjësi, mund ta bëjnë këtë.

Çfarë do të thotë kjo, zgjedhje për imazhin e Shqipërisë në botë?

Situata nuk është ekzaktësisht shembullore, manipulimet na tregojnë gjendjen e paqëndrueshme të këtij vendi, tregon paaftësinë e qeverisë Rama për të negociuar me BE-në për anëtarësimin në BE, kam gjithashtu përshtypjen e ngurtësuar se Rama nuk e dëshiron as këtë.

A vlen kjo gjithashtu për bashkësinë e vlerave me Evropën dhe SHBA?

Ne evropianët dhe, mendoj, edhe SHBA, jemi akoma të përkushtuar ndaj Shqipërisë. Por ne nuk duhet të jemi shumë të tensionuar. Ne gjithashtu duhet t’i kushtojmë vëmendje të ashtuquajturve përfaqësues të OJQ-ve nga Ballkani, të tilla si Soros, të cilët pretendojnë se janë të përkushtuar ndaj shtetit të së drejtës dhe për të ngritur fondacione të përjashtuara nga taksat. Organizata Soros është e dyshimtë, ndërkohë është vendosur edhe në Berlin dhe po përpiqet të ushtrojë ndikim. As ne gjermanët nuk kemi nevojë për një arsim në demokraci të iniciuar nga një spekulator i bursës. Njerëzit e tillë duhet të gjykohen nga veprat e tyre, siç thotë aq mirë në Bibël, në Talmud, në Kuran. Kudo ku kanë qenë, sistemet ligjore janë shembur, siç mund ta shohim në Poloni dhe Hungari, dhe në të njëjtën kohë spekullatori Soros spekuloi publikisht për mbijetesën e BE-së dhe euros, mbase ai nisi shitjen e shkurtër të kësaj çështje paralelisht me këto deklarata, të gjitha shumë të pakuptueshme dhe jotransparente. Zgjedhjet jodemokratike, një sistem autokratik, korrupsioni në rritje i administratës Rama janë të papranueshme për ne. Tani presim dorëheqjen e qeverisë Rama, zgjedhje të reja ose një qeveri të unitetit kombëtar.

Rama nuk e pranon humbjen dhe ende beson në rezultatet e zgjedhjeve. Ai gjithashtu nuk po lejon transferimin e pushtetit si zakonisht. A nuk është ky një sulm tjetër?

Ishte e parashikueshme.

Rama ka sinjalizuar mjaft shpesh se nuk respekton shumë norma themelore që respektoheshin dikur nga socialistët dhe demokratët, madje edhe në Shqipëri. Ka edhe njerëz të mirë, të respektueshëm në partinë në pushtet, vetëm, ata nuk kanë zë. Mos hezitimi i Ramës për të pranuar detyrat themelore demokratike, lirinë e shtypit, demencën e tij politike në lidhje me 15 kriteret e BE-së që duhet të përmbushen për të filluar bisedimet me BE-në, të cilat ai mohon se ekzistojnë, e bën shumë të vështirë për Evropën dhe bashkësinë ndërkombëtare për të negociojnë me njerëz të tillë. Ajo që ka rëndësi tani është që shqiptarët të bashkohen për të luftuar me të gjitha forcat e tyre kundër pandemisë dhe krizës ekonomike që shkon me të. Por nëse ndryshimi i pushtetit është miqësor apo inat, Shqipëria e Lirë, opozita e bashkuar tani do të shkojë përpara dhe do të mbrojë të drejtat demokratike të kombit shqiptar.

Lulzim Basha ka ekzistuar për një kohë dhe përfaqëson frymëzim dhe një fillim të ri? Çfarë mund të krijojë ai?

Unë mendoj se ajo që Basha dhe Opozita e Bashkuar kanë të përbashkët me ne ndërkombëtarisht është besimi se të rinjtë dhe të moshuarit kanë një zë, se ka vetëm një komb që duhet të dëgjohet, që ne duam t’i inkurajojmë ata të marrin pjesë në demokracinë tonë. Të rinjtë duhet ta dinë se kanë rëndësi, se kanë fuqi dhe se pikëpamjet e tyre ia vlen të ushqehen në politikë. Merrni ndryshimet klimatike, për shembull: Unë nuk mendoj se Basha do të ofendohet nëse them se ai nuk do të jetë më në këtë botë kur të përjetojmë efektet më të këqija të ndryshimit të klimës. As unë nuk do të ndikoj. Kjo do të ndikojë te fëmijët dhe nipërit tanë. Ne kemi një detyrim të sigurojmë fëmijët tanë dhe të ardhmen e fëmijëve tanë gjithashtu në Shqipëri. Ju nuk keni nevojë të jeni vetë i ri. Duhet të kujdesesh vetëm për të rinjtë dhe brezat e ardhshëm për të kuptuar se është koha ta marrësh këtë kërcënim ekzistencial shumë më seriozisht. Dhe e di që shumë të rinj duan të punojnë me Bashën. Ata do të frymëzojnë zhvillimin e ardhshëm të Shqipërisë së bashku me pleqtë dhe do të rrisin ndërgjegjësimin.

Por Basha gjithashtu do të duhet të merret me një fakt që ju i referoheni vazhdimisht: Kompromisi nuk shpërblehet nga votuesit, por është thelbi i përhershëm i një demokracie. Si mund të mësojnë shqiptarët të bashkohen përsëri?

Ne kemi dy probleme në politikë: Një problem është vetë aparati shtetëror, sistemi shqiptar, i cili prej 8 vitesh karakterizohet nga korrupsioni dhe autokracia e Ramës, ku ingranazhet bluajnë. Sistemet tona inovative, demokratike bazohen në ndarjen e pushteteve, mbrojtjen e individit dhe familjes. Problemi tjetër është kulturor dhe shkon përtej politikës. Po flasim për “Rendin e Madh”. Në Shqipëri, linjat ndarëse midis botëve nuk kalojnë vetëm përgjatë vijave politike, por edhe gjeografike, midis qytetit dhe vendit, midis veriut dhe jugut. Sidoqoftë, ndoshta më i dëmshmi nga të gjithë është fakti që secila palë tani ka mediat e veta dhe rrjedhimisht faktet e veta. Është shumë e vështirë të arrish kompromise nëse nuk nisesh nga një realitet i përbashkët dhe shton kësaj kriminalitetin qeveritar, korrupsionin e organizatës Rama, një nga më të lartat në botë. Zgjidhja e problemit do të zgjasë shumë, kjo nuk mund të rregullohet nga zgjedhjet dhe aspak nga zgjedhjet e manipuluara. Unë mendoj se Basha do të bëjë çmos për të kontaktuar me përfaqësuesit e partisë në pushtet gjithashtu. Mund të ketë fusha ku të dy grupet mund të arrijnë kompromise.

Sekretari i Shtetit i Shteteve të Bashkuara Antony Blinken e deklaroi ish-Kryeministrin dhe Presidentin shqiptar Sali Berisha “non grata” në SHBA për arsye korrupsioni! Sidoqoftë, deri më tani nuk ka pasur asnjë denoncim dhe asnjë dënim në asnjë nivel për të, qoftë në Shqipëri apo jashtë saj. Si e shihni ju një vendim të tillë?

Ka një lidhje të ngushtë, historike midis Gjermanisë dhe SHBA, për më shumë se 300 vjet. Gjermanët janë grupi më i madh i imigrantëve në SHBA, ata kanë pasur një ndikim masiv në zhvillimet në SHBA. Ne jemi partnerë dhe miq, ka shumë familje gjermano-amerikane, një pjesë e familjes sime gjithashtu emigroi në SHBA në fillim dhe në mes të shekullit të 19-të. Këto lidhje zgjasin deri më sot. Por, midis miqve të mirë, mundësia e kritikës konstruktive duhet gjithashtu të jetë e mundur, dhe ne e kemi bërë atë për mbi 70 vjet, në respekt të ndërsjellë, dhe kështu duhet ta bëjnë edhe shqiptarët, shqiptarët janë pjesë e Evropës. Miqësia, por edhe kritika me respekt janë dy anët e së njëjtës medalje dhe janë pjesë e marrëdhënieve të ndershme me njëri-tjetrin. Ne gjermanët menduam se lufta e parë në Irak ishte e gabuar, e cila, kur shikoj rezultatet katastrofike në Irak, ishte një vendim i mençur, siç ishte bombardimi i Libisë, fillimi i destabilizimit të Afrikës Veriore dhe, pas saj, kriza dhe lufta siriane. Paraqitja e Obamës në Kajro, thirrja për Pranverën Arabe, gjithashtu fatkeqësisht çoi në destabilizimin e Egjiptit në atë kohë dhe një ndërhyrje të shkurtër të vëllezërve muslimanë. Jo vendime të mençura nga SHBA. Përsëri tani, i njëjti model, në Shqipëri. Ngjarja: Sali Berisha përfaqëson një vendim të pamenduar, shumë të pamenduar nga SHBA, veçanërisht në këtë kohë. Fakti që familja e tij, veçanërisht gruaja e tij, po dënohet gjithashtu ka karakterin e një dënimi, siç ishte 500 vjet më parë, kur u quajt “arrest klanor”. Ky është një instrument me të vërtetë i turpshëm për demonstrimin e fuqisë dhe nuk ka asnjë lidhje me sundimin e ligjit në shekullin 21. Mendova se gjendja e turpshme e punëve në SHBA ishte eleminuar me rrëzimin e Trump, me sa duket jo. Kjo deklaratë e SHBA ka pak peshë faktike, por mund të veprojë si një akt simbolik. Tani mund të shohim që Rama e ka dërguar shokun e tij Balla përpara tij, i cili sigurisht ua ka bërë të ditur miqve të tij në emër të Ramës se ish-kreu i opozitës demokratike tani po dënohet. Nga ky reagim mund të shihni shumë mirë që veprimi i SHBA në këtë çështje mund të çojë në destabilizim të mëtejshëm të Shqipërisë dhe humbje të fytyrës për SHBA. Ne kemi një komunikim nga Departamenti i Shtetit i SHBA, i cili nuk u kërkua, nuk ka asnjë kërkesë për vizë. Asnjë shtet nuk është i detyruar të bëjë ndonjë deklaratë. Pse në këtë kohë të veçantë kur po bëhet shumë e qartë se zgjedhjet e përgjithshme në 25 Prill 2021 janë manipuluar masivisht. Cui bono, kush përfiton? Autokracia e Ramës.

Por pse ky reagim nga SHBA?

Për një gjë, duket se janë përfshirë njerëz të caktuar nën Sekretarin e Shtetit të SHBA, të cilët unë i vlerësoj shumë lart, me të vërtetë, nuk janë duke zbatuar domosdoshmërisht politikën e re të jashtme të Presidentit Biden, por ende po lundrojnë përgjatë linja e Trump dhe adhuruesit të tij Grenell. Kjo nënkupton stabilizimin e autokratëve, detyrimin e tyre të orientohen drejt Perëndimit, duke toleruar autokracitë dhe duke bërë një marrëveshje me Serbinë, duke e ndarë Ballkanin në dy kampe.

Nuk e kuptoj?

Nën Trump, në thelb një politikë ruse pro-serbe u përpoq të organizohej. Trump kërkoi afërsinë me Putinin. Kosova do të prishej. BE dhe marrëveshjet e qarta ndërkombëtare janë anashkaluar. Trump ishte në një kurs ballafaqimi me NATO, OBSH dhe veçanërisht kundër BE dhe Gjermanisë. Sipas mendimit tim, kjo çoi në një zgjerim jetëshkurtër të përfshirjes së Rusisë dhe Kinës në Ballkan. Me zgjedhjen e Biden, megjithatë, ne po kthehemi në një politikë të jashtme me një orientim shumë të qartë perëndimor. Ky është një sinjal shumë i mirë për arkitekturën ndërkombëtare të paqes. Biden ka një kuptim të qartë se Ballkani është pjesë e Evropës dhe një sferë ndikimi për BE dhe NATO. Politika e jashtme është sigurisht një nga pikat më të forta të Presidentit të SHBA Joe Biden. Mbi të gjitha, si senator për një kohë të gjatë, ai ishte anëtar dhe më vonë kryetar i Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë derisa mori detyrën e Zëvendës Presidentit nën Presidentin e atëhershëm të SHBA Barack Obama. Ballkani përfaqëson një rajon të Evropës në të cilin Biden ka qenë i angazhuar që nga vitet 1990 dhe kështu fitoi një përvojë të madhe. Biden e njeh Sali Berishën. Berisha është gjithashtu mik me Bush Junior, dhe Obama gjithashtu e njeh mirë Berishën. Pasi Biden vizitoi Sarajevën në 1993, ai paralajmëroi Presidentin e atëhershëm të SHBA Bill Clinton kundër agresionit serb në Bosnjë: Nëse serbët nuk ndaleshin, do të kishte gjenocid në Bosnjë. Sekretari i Shtetit i atëhershëm i SHBA Ëarren Christopher nuk ishte dakord me vlerësimet e Biden – por dy vjet më vonë, ndodhi pikërisht ajo që Biden kishte dashur të parandalonte: gjenocidi në Srebrenica. Biden është shumë i mirë në vlerësimin e angazhimit të rusëve dhe serbëve. Në këtë aspekt, angazhimi i Ramës, në të kaluarën e Kosovës, me ish-ministrin e propagandës Vuçiç, të kriminelit të luftës Milosoviç, gjithashtu duhet të jetë i papranueshëm për të, siç dëgjova. Për më tepër, Biden ishte i bindur tashmë në vitet 1990 që Presidenti serb Slobodan Millosheviç, nëse do t’i jepej një dorë e lirë në Bosnjë, do të ndihej i guximshëm për të përdorur forcën ushtarake kundër shqiptarëve të Kosovës. Biden duhej provuar e drejtë, siç duhej treguar në fund të viteve 1990. Si një transatlantikist i bindur, Biden argumenton se gjithmonë kishte paqe dhe stabilitet në Ballkan kur SHBA dhe Evropa ishin në të njëjtën faqe. Pa këtë bashkëpunim të ngushtë, nuk do të kishte pasur marrëveshje Dejtoni (1995), Rambuje (1999), Ohri (2001) dhe Prespa (2018), as nuk do të kishte pasur pranimin në Slloveni (2004), Kroaci (2009) në NATO, Shqipëria (2009), Mali i Zi 2017) dhe Maqedonia veriore (2020) ose zgjerimi i BE për të përfshirë Slloveninë (2004) dhe Kroacinë (2013). As nuk do të kishte një Mal të Zi të pavarur (2006) dhe Kosovë (2008) sot. Të gjitha ngjarjet e mësipërme nuk mund të arriheshin pa bashkëpunim të ngushtë dypalësh midis SHBA dhe Evropës dhe Sali Berisha luajti një rol shumë udhëheqës, pro-perëndimor në shumë prej këtyre marrëveshjeve. Ne e dimë në Evropë dhe SHBA sa e rëndësishme ishte përfshirja e tij në luftën e Kosovës për aleancën perëndimore dhe mbijetesën e shqiptarëve, dhe ai gjithashtu ndihmoi shumë në perëndimin në konfliktet e tjera në vitet 1990, veçanërisht në periudhën rreth vitit 2001 Presidenca e Biden nuk do të zgjidhë problemet e kahershme në Ballkan dhe në Evropë. Por presidenca është e drejtuar qartë kundër regjimeve autokratike, pro-ruse, përfshirë sigurisht edhe regjimin autokratik në Shqipëri. Si një politikëbërës me përvojë (i huaj) me kredenciale transatlantike, Biden është i rëndësishëm. Në këtë sfond, vendimi për të ndjekur penalisht Sali Berishën për pretendimin e korrupsionit në vitet 1990 është joproporcional, i parashkruar dhe absolutisht i pakuptueshëm. Asnjë nga këto nuk përputhet me politikën e jashtme strategjike të Biden, veçanërisht në kohën e tanishme. Duket e mundshme që në vitin 2019, pasi gazeta gjermane Bild raportoi për manipulimet masive të zgjedhjeve nga administrata Rama në 2017 pak para zgjedhjeve të paligjshme të qeverisë lokale në qershor 2019, administrata Rama përgatiti dokumente për disa njerëz në opozitë demokratike dhe ua dorëzoi amerikanëve. Supozohej të ishte një përgjigje, një kopje e raportimit të gazetës Bild dhe ishte ndoshta një përpjekje për të manipuluar SHBA-në. Ne kishim dyshime të konsiderueshme në qarqet e sigurisë që në vitin 2019 nëse kjo informatë ishte autentike. Prandaj, qëllimisht nuk u veprua. Unë atje i shoh si aktorë, të ngjashëm me atë që pamë në rastin e Thaçit, i cili kundërshtoi ndarjen e Kosovës dhe supremacinë e Serbisë, dhe më pas u vendos në bankën e të akuzuarve nga ajo pikë e tutje. Vuçiç, ish-ministri i propagandës i kriminelit të luftës Milosoviç ende nuk është në bankën e të akuzuarve, pse jo? Ekziston një paralele, një model i dallueshëm. Berisha është gjithashtu një nga aktorët e paktë politikë që ka folur qartë kundër Serbisë dhe përpjekjes për gjenocid të popullit shqiptar. Ai është personi i parë në Kosovë që ka marrë anën e popullit të Kosovës dhe ai mbështet shumë qartë qëndrimin evropian, gjerman për njohjen e kufijve shtetërorë të Kosovës. Është për të goditur që Vuçiç doli gjithashtu në krah të Ramës gjatë fushatës zgjedhore. Ram kishte negociuar me të, duke anashkaluar Kosovën, në 2019. Prandaj nuk mund të përjashtohet që informacione të mëtejshme, ndoshta të manipuluara nga këto qarqe, të kishin dalë në SHBA. Ajo që është për t’u habitur është që ekzekutivi i mesëm i SHBA tani ka rënë në një procedurë të tillë të filluar dhe se kjo më pas ka çuar në këtë enklavë të politikës së jashtme. Është irrituese dhe SHBA mund të rekomandohet që të tërheqin këtë ndalim të hyrjes për shkak të mungesës së bazave ligjore dhe të distancohen nga kartat e makinave në Ballkan. Gjithashtu sepse kjo komunikohet pikërisht në një kohë kur një autokraci po manifestohet në Shqipëri dhe manipulimet serioze të zgjedhjeve parlamentare 2021 nga partia në pushtet Rama po zbulojnë veten e tyre. Rama, i cili kryeson një nga drejtuesit më të korruptuar në botë dhe është politikisht përgjegjës për anëtarësimin e Shqipërisë në klubin e 20 vendeve më të mëdha të pastrimit të parave në vitin 2020, mund të udhëtojë me lehtësi në SHBA me shokun e tij. Kjo mund të çojë në një humbje të mëtejshme, masive të besueshmërisë për SHBA në Ballkan. Pra, pse lejohet një mik i ngushtë i SHBA dhe Evropës, i cili nuk është provuar të jetë i korruptuar, i cili nuk është dënuar, të mohohet hyrja në SHBA për shkak të pretendimit të korrupsionit, duke përfshirë të gjithë familjen e tij dhe kriminelët aktualë në Shqipëri për të vazhduar udhëtimin. Kush përfiton? Cui bono? Unë ju kujtoj vetëm një nga miqtë më të mirë të Ramës, Ministrin e Brendshëm shqiptar Tahiri, i akuzuar në gusht të vitit 2019 për krime të rënda me 12. vjet burg. Çfarë ndodhi. Në tetor 2019, Rama shkoi në Berlin dhe vlerësoi reformën ligjore shqiptare, siç bën pothuajse çdo ditë ambasadori amerikan në Shqipëri, duke u përpjekur ta përdorë atë në Berlin për të hapur bisedimet e pranimit në BE. Meqenëse ne gjermanët nuk mbështetemi në asnjë deklaratë shtypi dhe letër, por shikoni rezultatet së pari, Ramës iu tha shumë qartë në Berlin se së pari duhej të plotësoheshin kriteret e Kopenhagës dhe 15 kritere të tjera, ai më pas u kthye në Shqipëri. Ajo që ndodhi ishte që një javë më vonë, pasi Tahiri kishte njoftuar se do të bënte një deklaratë të hapur, ai ishte një njohës intim i të gjitha ngjarjeve rreth Ramës, Tahiri u shpall i pafajshëm, në vend të 12 vjet burg, siç argumentoi prokuroria, ai ishte dhënë 3 vjet provë, kundër të cilave ai apeloi përsëri. Ky shembull tregon se nuk ka shtet të së drejtës nën qeverinë ekzistuese Rama. Ligji është kur autokrati thotë se është i drejtë. Herë pas here, kriminelët dënohen, për aq sa i pëlqen autokratit, dhe bashkësia ndërkombëtare atëherë hesht nga kjo ngjarje në media. Ne i njohim modele të tilla nga pothuajse të gjitha shtetet autokratike, një teatër i madh.

Dhe Berisha?

Berisha për më shumë se 8 vjet nuk ka mbajtur një pozicion aktiv politik. Ai është një patriot konservator, shkollë e vjetër, një njeri i Perëndimit, një shqiptar. Ai është një politikan dhe kritikon, me fjalë të qarta dhe bën propozime konstruktive, politike. Njerëz të tillë janë shumë të rëndësishëm për një demokraci, mosmarrëveshja politike është elementare për një demokraci funksionuese, me respekt për njëri-tjetrin. Nuk ka asnjë bazë ndërkombëtare dhe ligjore për vendimin e SHBA-së. As për klanin e familjes. Veprimi politik është gjithmonë problematik kur injoranca mbizotëron mbi njohurinë është e çuditshme të shohësh edhe një person kompetent si Anthony Blinken duke rënë dakord të marrë pjesë në lojëra të tilla lokale dhe kaq kundërprodhuese në Ballkan kur e gjithë bota i di arsyet e ngecjes së këtij rajoni. Supozoj se ai është instrumentalizuar dhe se Biden nuk është marrë me procesin.

Si e shikoni faktin që Sali Berisha do ta kundërshtojë këtë?

Është një vendim që e prisja, është vendimi i duhur sepse Sali Berisha, si qytetar, si një patriot shqiptar krenar dhe si njeri i Perëndimit dhe si njeri që është përfshirë masivisht në themelimin dhe ndërtimin e Republikës Shqiptare dhe tani ka qenë në opozitë për tetë vjet, ka qëndruar gjithmonë ndërkombëtarisht si një qytetar i Shqipërisë dhe një kampion i demokracisë dhe sundimit të ligjit. Prandaj, kuptohet që ai ngrihet dhe mbron familjen e tij. Unë do të kisha bërë të njëjtën gjë. Respekt, nder dhe mbrojtje e familjes së tij, kjo është sigurisht ajo për të cilën ai është, absolutisht e kuptueshme. Franca, vendi neutral, është zgjedhur mirë. Sundimi i ligjit dhe neutraliteti mbizotërojnë atje. Sigurisht, si shumë të tjerë që u ngritën kundër komunizmit në këtë periudhë problematike të viteve 1990, ai gjithashtu bëri gabime, ai e di këtë. Kushdo që ndërmerr shumë bën edhe gabime. Edhe Henry Kissinger nuk mund të udhëtojë në botë mjaft lirshëm, siç mund ta shohim mirë nga vendimi i gjykatësit spanjoll Baltasar Garzón në 2001, letra rogator drejt Shteteve të Bashkuara dhe çdo vendi tjetër ku Kissinger udhëtoi, duke kërkuar pyetje penale. Bëhej fjalë për masakrat në Kili. A është Kissinger pra një person non grata. Jo, ai nuk është, ai ishte një nga politikanët e huaj më të suksesshëm amerikanë të shekullit të 20-të, i lindur në Bavari, meqë ra fjala. Pra, çdo shtet nën sundimin e ligjit që përballet me një person me akuzën e një vepre penale duhet ta legjitimojë këtë me një vendim, përndryshe zbatohet parimi i vjetër i mirë juridik romak në dubio pro reo. Z. Berisha tani dëshiron të mbrojë veten dhe po fillon udhëtimin e tij për të mbrojtur dinjitetin. Sidoqoftë, SHBA do të ishte e mençur të rishikonte gabimin e saj dhe të tërhiqte këtë ndalim të çuditshëm të hyrjes kundër një miku të besueshëm dhe të drejtpërdrejtë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, kjo nuk është asnjë mënyrë për t’u marrë me një mik