Zoti Henze, ju jeni një nga të paktët ekspertë të specializuar për Evropën Lindore dhe Ballkanin Perëndimor, le të flasim për Shqipërinë dhe Kosovën. 1989-ta ishte një datë e rëndësishme për Gjermaninë, 1991-shi për Shqipërinë dhe 2017-ta fillimi i diskutimit për Mini Schengenin/Ballkanin e Hapur. A ndodhemi para një rilindje të shtetit socialist, autokratik kombëtar të Jugosllavisë?

Rreziku ekziston dhe ekziston rreziku që vendeve të Ballkanit tu ndalohet hyrja në BE për shkak të qëndrimit refuzues të autokratëve Rama dhe Vuçiç.
Një pyetje sfiduese që ju bëni, më lejoni t’ju jap dy udhëzime.

Viti 1989 ishte një vit ekzistencial për kombin gjerman që sigurisht do të diskutohet ende në librat e historisë pas disa shekujsh. Helmut Kohl, babai birësues politik, publikoi një plan me dhjetë pika për ribashkimin më 29 nëntor 1989, i cili gjeti miratimin absolut nga popullata gjermane. Votuar nga rusët dhe amerikanët e SHBA-së.

Më 8 dhjetor 1989, në prezantimin në Strasburg, sundonte në BE nje gjendje shumë i akullt dhe serioze. Britania e Madhe ishte kundër saj, Franca ishte e zemëruar, udhëheqja e RDGJ ishte jashtëzakonisht e rezervuar.

Helmut Kohl, një nga kancelarët më të mëdhenj në historinë gjermane, kishte triumfuar në atë kohë me mikun tonë George Bush, Baker dhe Michael Gorbatschow, të cilët të tre kuptuan efektet gjeopolitike të propozimit të Kohl-it.

Disa javë dhe muaj më vonë e gjithë perandoria në lindje u shemb.

Gjermanët kishin ribashkimin e tyre dhe Helmut Kohl kishte të drejtë me teorinë e tij domino dhe kishte triumfuar ndaj Britanisë së Madhe, Francës dhe vendeve të tjera të BE-së.

Në Shqipëri situata ishte pak më ndryshe. Zanafilla për revolucionit më 20 shkurt 1991 ishte padyshim rënia e Murit të Berlinit. Por gjithsesi, situata ishte ndryshe në Shqipëri dhe kjo situatë ndryshe do të ndikojë deri në vitin 2022. Të tashmen dhe konkluzionet e mia mund ta kuptoni vetëm nëse merremi me historinë e fillimit të viteve 1990 në Ballkan.

Çfarë doni të thoni me këtë?

Shqipëria ishte vendi më i izoluar në botë në fillim të viteve 1990, më i izoluari, më i shtypuri për kohën, pavarësisht rënies së tij, regjimi socialist bëri gjithçka për të mbijetuar. Në atë kohë ishte i izoluar, i ngjashëm me Korenë e Veriut. Popullsia shqiptare nuk kishte deri në atë moment demokraci, shtet kushtetues, ishte e ekspozuar ndaj totalitetit të një regjimi.

Pas shpalljes së planit 10-pikësh nga Helmut Kohl, në kryeqytetin e atëhershëm të Republikës Federale të Gjermanisë në fillim të vitit 1990 u përhap lajmi se Shqipëria ndoshta nuk dëshironte të integrohej në Perëndim dhe dëshironte të kishte një status të krahasueshëm me Kubën. Sipas dokumenteve të brendshme që kam në dispozicion, kjo kishte zgjuar kolegët e atëhershëm në Bon, Paris, Londër dhe Uashington në atë kohë.

Nëse shikoni ngjarjet e viteve 1990, përveç ndikimit pozitiv të Zërit të Amerikës dhe angazhimit të Papa Gjon Palit II, Shqipëria ishte vendi më i harruar në botë. Kur kishte rezistencë në Poloni, Pragë, Budapest apo në Berlinin Lindor, Shqipëria ishte vendi me zero tolerancë ndaj disidencës. Të ashtuquajturat fuqi antagoniste u vranë në kampe përqendrimi ose në miniera.
Kur në vendet ish-komuniste u ndërtua një lloj solidariteti midis grupeve disidente, menjëherë pas Aktit Final të Helsinkit në 1974, në Shqipëri nuk kishte asnjë lidhje me asnjë nga grupet e reja që u shfaqën dhe u kristalizuan në vendet ish-komuniste. Kur në ato vende kishte një vetëbotim materialesh, jozyrtarisht një shtyp sekret, në Shqipëri njerëzit dilnin para skuadrës së pushkatimit për shkak të një trakti ose kuroheshin në psikiatri.

2 korriku 1990 ishte një datë e veçantë në historinë shqiptare, sulmi i ambasadave, konfuzioni mes ambasadës kubane dhe gjermane dhe sulmi i madh i ambasadës gjermane. Në verën e vitit 1990, diplomatët gjermanë ndihmuan mijëra shqiptarë për të kapërcyer vetë një mur - dhe për të kërkuar strehim në kopshtin e ambasadës gjermane. Në atë kohë, në Evropën Veriore, kjo na kujtoi shumë atë që ndodhi në ambasadën gjermane në Pragë në verën dhe vjeshtën e vitit 1989. Mendoj se shqiptarët i kishin në kokë këto imazhe në atë kohë.

E veçanta më e madhe e lëvizjes demokratike të viteve 1990 është, dhe kjo shpjegon edhe sjelljen e opozitës aktuale dhe të liderit aktual properëndimor Berisha, i cili gjithashtu udhëhoqi lëvizjen në atë kohë, sepse ajo u ngrit tërësisht si një lëvizje e pastër e shqiptarëve pa ndërhyrjen e të tjerëve . Nuk ishte SHBA-ja , Gjermania, ishin shqiptarët dhe liderët e lartë të opozitës demokratike që e organizuan të gjithë krejt vetëm.

Deri atëherë, të gjitha grupet politike kishin pasur një përzierje shumë të pafavorshme me interesat dhe vendet e tjera, por shqiptarët u ngritën për herë të parë për lirinë e tyre, plotësisht në mënyrë autonome, vetëm të udhëhequr nga vullneti për liri.

Në atë kohë kishte shqiptarë që mbanin qëndrim, që e dinin se çfarë mund të prodhonte tmerri dhe uria në socializëm, që kishin një grusht të vogël parimesh që përpiqeshin t'u përmbaheshin dhe të mos hiqnin dorë kurrë, shqiptarë të vendosur, shumica vinte nga veriu. Shqipëria, pjesa e harruar e Shqipërisë në kohën e Hoxhës, ata kanë qënduar të vendosur në fillim të viteve '90, edhe në momentet më të vështira, duke ruajtur qetësinë më të madhe të mundshme. Nëse e shikoj këtë zhvillim nga poshtë lart, shqiptarët këtu kanë arritur shumë më tepër sesa ne gjermanët dhe europianolindorët bashkë.

Modele të tilla sjelljeje të përcaktuara kulturalisht gjenden vetëm te shqiptarët dhe struktura gjenetike ilire duket se shkëlqen.

Kjo është një gjurmë kulturore që ka pasur një ndikim intensiv në Oksident. Shpesh kam përshtypjen se shumë evropianë dhe amerikanë të SHBA-së nuk e njohin këtë përcaktim kulturor, nuk mund ta klasifikojnë ose nuk duan ta shohin atë për arsye ideologjike.

Në këtë aspekt, nuk është gjithashtu një qasje e orientuar drejt qëllimit nëse, në vitin 2022, një ambasador perëndimor përpiqet, në mënyrë të ngjashme siç u përpoqën të bënin komunistët në vitin 1990, të ketë një efekt dirigjit mbi këta shqiptarë properëndimorë e liridashës, për t'i trajtuar ata de fakto si fëmijë dhe më pas për ta bërë këtë duke përdorur një citim të diktatorit Hoxha, siç bëri për fat të keq ambasadorja amerikane Kim në vitin 2021. Unë e konsideroj këtë deklaratë si një opinion privat të zonjës Kim. Një gabim i madh, i rëndë. Unë vetëm mund t'i rekomandoj zonjës Kim që t'i kërkojë falje kombit shqiptar për këtë deklaratë private.


Po pastaj?

Pas kësaj ngjarjeje në vitin 1990, në Shqipëri filloi çenverizimi. Aty ishte detyra më urgjente dhe më e vështirë e Partisë Demokratike të sapothemeluar. Në krye të vendit ishte socialisti Ramiz Alia, por kumbari absolut i vendit ishte Enver Hoxha dhe Nexhmie Hoxha. Sofo Laze dhe Ramiz Alia dukeshin në shumë raste si një kukull në duart e tij. Në këtë mënyrë enverizmi ishte totalitar.

PD-ja dhe udhëheqja e Berishës nisën çeverifikimin menjëherë pas krijimit të saj. Çenverizimi është një proces shumë i vështirë, me shumë plane, por duhej nisur me simbolet dhe ishte vendimi i duhur i opozitës së atëhershme, PD-së, që të niste me të.

Sali Berisha, Kamza Azem Hajdari dhe Arben Imami, emra të mëdhenj të Shqipërisë, të cilët janë shumë të njohur edhe tek ne në SHBA dhe Evropë, që luftuan kundërrevolucionin socialist të asaj kohe me bojkot arsimor nëpër universitete dhe instrumente të tjera. Azem Hajdari ishte një nga ata që e kuptoi shumë mirë se simbolika e diktaturës duhej hequr. Në mesin e janarit 1991 u diskutua për heqjen e shtatores së madhe të Hoxhës në sheshin qendror të Tiranës.

Më 20 shkurt 1991, rreth orës 10:00, në kryeqytet, Tiranë, u zhvillua demonstrata më e madhe e lëvizjes demokratike në Shqipëri me sloganin: “Në shesh” dhe bëri xhiron në të gjithë Shqipërinë. Busti i diktatorit u rrëzua.

Një ngjarje thelbësore, kishte të drejtë Azem Hajdari, në të njëjtën mënyrë proceduam edhe në RDGJ në vitin 1989 dhe fillimin e demokratizimit të Shqipërisë dhe integrimit të saj në komunitetin e shoqërive civile në botë.

Në thelb ishin 6-7 personalitete udhëheqëse që drejtonin kombin shqiptar në atë kohë. Ky shesh qendror në Shqipëri, të cilin për fat të keq as shumë të huaj nuk e kuptojnë, është pra një rëndësi qendrore për kulturën politike të Shqipërisë, e cila ndërthur emocionalitetin dhe racionalitetin, është vendlindja e demokracisë shqiptare.

Kujtim Cashku tha asokohe, le të citoj: “Tani e kemi bërë detyrën, nuk kemi pse të shkojmë”. Kjo fjali ndoshta ka ardhur fillimisht nga demokrati besnik.
Ishte atëherë demokrati Berisha, në vitin 1991, i cili tha: “Tani të fillojmë, nuk do të dorëzohemi.” Ai kishte dhënë në atë kohë dy arsye, njëra ishte Kosova dhe shtypja e popullsisë shqiptare dhe tjetra ishte qëllimi, integrimi i Shqipërisë në Bashkimin Evropian, që sapo formohej në atë kohë.


Si ishte me rusët dhe serbët?

Opozita, e drejtuar nga kryetari i atëhershëm i PD-së, siguroi që Shqipëria të largohej nga Traktati i Varshavës së Moskës dhe ta udhëhiqte vazhdimisht Shqipërinë në NATO, siç bëjnë gjithmonë shqiptarët.

Një hap i jashtëzakonshëm, i guximshëm në drejtim të shoqërisë civile perëndimore. E pakonceptueshme pa qëndrimin konsistent të aktorëve properëndimorë.

E shihni, pas Dardaneleve, Rusia nuk kishte asnjë ëndërr tjetër, asnjë ëndërr më të madhe se Durrësi. Për shekuj me radhë, rusët dëshironin hyrjen në detin Adriatik, ashtu siç kishin bërë me Krimenë nën Katerinën e Madhe. Tito dhe Hoxha i kishin refuzuar rusët.

Ata që e njohin mirë historinë e dinë se qëllimi më i madh në Ballkan ishte Durrësi, sigurisht përmes Serbisë, pas Serbisë ishte gjithmonë Rusia.


Sigurimi i shtetit shqiptar, i formuar nga partia socialiste, ndërtoi një urë për shërbimin serb, i cili tashmë ishte i lidhur ngushtë me KGB-në në Moskë. Ramiz Alia dhe Millosheviçi bënë gjithçka që mundën për të qëndruar në pushtet, gjë që përfundimisht çoi në luftërat ballkanike të serbëve.

Ishte një kohë kritike kur agjencia serbe mbështeti regjimin e Ramiz Alisë në Shqipëri dhe të njëjtat veprime u bënë edhe në Kosovë. Në atë kohë agjencia serbe kishte në dispozicion rreth 40 milionë dollarë për Shqipërinë dhe Kosovën, një pjesë e madhe e të cilave vinte nga Moska.

Kjo agjenci serbe u përpoq të destabilizonte lëvizjen reformuese në Ballkan, përmes dezinformimit, përmes blerjes së përfaqësuesve të shtypit, politikanëve, d.m.th. me metoda tipike, ose përmes projekteve destabilizuese, siç është i ashtuquajturi skandali piramidal.

Synimi ishte gjithmonë diskreditimi i forcave properëndimore dhe, nëse ishte e nevojshme, neutralizimi i tyre. Nëse dështoi, lufta u zhvillua, gjë që shpjegon edhe luftërat ballkanike midis viteve 1991-1999.
Me ndërhyrjen në këto luftëra fizike të Serbisë nga NATO dhe veçanërisht Gjermania në vitin 1999, Rusia dhe Serbia u rikoordinuan.

Si mund ta kuptojmë?

Epo, Rusia dhe Serbia kurrë nuk hoqën dorë nga synimet nacionaliste dhe gjeopolitike, asnjëherë nuk hoqën dorë nga zgjerimi perandorak i sferës së ndikimit të Rusisë dhe shtetit të Serbisë. Rastësisht, kjo është komunikuar gjithmonë hapur nga Vuçiç dhe rusët, por është injoruar në Perëndim dhe pjesërisht në Ballkan. Rastësisht, fushatat ruse dhe serbe kanë arritur suksese të pjesshme që nga viti 2013.

Cilat doni të thoni?

Epo, nga njëra anë, një socialist Rama, është kryeministër që nga viti 2013 dhe partia e tij është sigurisht në traditën e partisë Hoxha.
Nën udhëheqjen e tij, shteti i së drejtës dhe demokracia e zhvilluar nga demokratët pas vitit 1991 u shpërbë.
Liria e shtypit u kufizua masivisht, shteti i së drejtës u hoq de facto në 2018 për shkak të mosfunksionimit të gjykatave të larta dhe ende nuk funksionon sot, zgjedhjet parlamentare në 2017 dhe 2021 u falsifikuan masivisht nga anëtarët e partisë në pushtet Rama. . Si rrjedhojë, të gjitha funksionet e rëndësishme ekzekutive tashmë janë zënë nga Partia Socialiste Rama dhe për shkak të manipulimit të zgjedhjeve parlamentare. Ka një shumicë de facto në parlament, në mënyrë që kushtetuta të ndryshohet hap pas hapi.
Ky zhvillim është shoqëruar me një fushatë kundër opozitës dhe disa liderëve të opozitës, duke përfshirë edhe bashkëthemeluesin e demokracisë parlamentare dhe integrimit perëndimor të Shqipërisë, Sali Berisha.
U bënë përpjekje për të shpifur dhe skualifikuar këta njerëz përmes dokumenteve të falsifikuara dhe thashethemeve të lëshuara, ashtu siç bëri Putin me opozitën në Moskë, Navelny është një shembull i mirë, sipas Putin, figura e shquar e opozitës që luftoi korrupsionin në Rusi është personaliteti më i madh i korruptuar.dhe ka marrë edhe legjitimim gjyqësor për këtë të pavërtetë. Atutokratëve u pëlqen të përdorin termin antikorrupsion si mjet represioni, ndaj tani edhe në Shqipëri SPAK është një mjet fantastik në duart e autokratit Rama, ndaj tani përfaqësuesit e demokratëve properëndimorë përdoren edhe nga socialistët dhe përkrahësit e serbëve/rusëve si armiq të perëndimit, të shënuar antiamerikan. Një sipërmarrje absurde, madje edhe politikanët perëndimorë ndonjëherë bien në propagandë.

Këto fushata synojnë të destabilizojnë opozitën duke neutralizuar liderët e saj properëndimorë. Kultura shqiptare është e organizuar në mënyrë paternaliste, nëse neutralizon drejtuesit e saj, ata çojnë në paaftësinë e sistemit shoqëror në Shqipëri për të vepruar, në këtë rast opozitës properëndimore.

Në të njëjtën kohë, Rama iu bashkua iniciativës Serbo-Ruse të hapur Ballkanike, një kundërmodel për Bashkimin Evropian. Serbia vetë ka traktate ushtarake me rusët dhe është anëtare e Bashkimit Ekonomik rus Euroaziatik.

Qëllimi është të organizohet një zonë e unifikuar ekonomike midis Serbisë dhe Shqipërisë nga viti 2023. Tema këtu është se ekonomitë shumë të ndryshme po shkrihen de fakto.

Si rezultat, ekonomia më e fortë serbe do të dominojë Shqipërinë, kompanitë e mesme do të falimentojnë, toka bujqësore do t'u shitet gjithnjë e më shumë investitorëve serbë dhe kinezëve dhe më në fund rusët do të kenë dalje në detin Adriatik.

Në një hap të dytë sigurisht që do të futet dinari serb, LEK-u shqiptar nuk do të përballojë dot ndikimin serb nga pikëpamja makroekonomike.

Kushdo që kontrollon ngjarjet ekonomike të një shteti kombëtar vendos edhe orientimin politik të vendit. Në fund të këtij zhvillimi të mundshëm do të ketë një largim të plotë nga BE. Rama kishte deklaruar tashmë publikisht në qershor 2019 se nuk ishte në dijeni të ndonjë kriteri të BE-së që Shqipëria duhej të plotësonte në mënyrë që të hapeshin bisedimet për anëtarësim. Sigurisht që ishte një gënjeshtër ose ai ka çmenduri. Megjithatë, kjo tregon se Rama nuk ishte aspak i interesuar të hynte në BE. Unë mendoj se ai e dinte se ishte e barabartë me vetëvrasje për të. Një autokrat si Rama nuk do të kishte të drejtë të ekzistonte në një vend të BE-së.

Edhe oligarkët shqiptarë do të shtyheshin dhe do të zëvendësoheshin nga oligarkët serbë/rusë.

Partitë Socialiste të Serbisë dhe Shqipërisë atëherë do të kishin arritur atë që agjencia serbe nuk arriti të arrinte në 1991/1992, 30 vjet më vonë kundërrevolucioni do të ishte i plotë.

A do të arrihet deri te këtu?

Epo, ka dy përgjigje për këtë, të cilat janë të ndërlidhura.

Para së gjithash, kundërrevolucioni nuk arriti të heqë qafe liderët demokratë, përfshirë Sali Berishën. Aktorët e kanë injoruar plotësisht sfondin kulturor të shqiptarëve. Shqiptarët në fjalë janë ngritur kundër këtij kundërrevolucioni socialist në vitet e fundit, ashtu siç bënë kundër përfshirjes së Agjencisë Serbe në 1991 dhe Partisë Socialiste dhe kundër kriminelëve serbë të luftës në luftërat ballkanike. Shqiptarët u zgjuan dhe i mbështetën këta luftëtarë për liri, shtet ligjor dhe të ardhmen e kombit shqiptar në BE.

Nga ana tjetër, lufta e agresionit rus kundër Ukrainës çon në një çështje themelore: Duhet të merret një vendim midis Putinit/Vuçiqit ose BE-së.

Vendosni për BE-në, BE-ja ka vendosur kundër nesh, apo jo?

Jo, qeveria Rama në thelb nuk bëri asgjë përveçse përshkroi në letër, por ajo që shkruhet në letër nuk përputhet me realitetin.

Negociatat për anëtarësim në BE tani duhet të fillojnë me vendet e Ballkanit Perëndimor, për të cilat na duhet një vendim qendror nga Këshilli i BE-së.

Shumica e këtyre vendeve, veçanërisht Shqipëria, nuk i kanë plotësuar kriteret, për arsye që ndryshojnë nga vendi në vend. Megjithatë, BE-ja ishte konceptualisht shumë lineare në negociata.

Procesi i anëtarësimit është një proces i ndërlikuar kulturalisht, ekonomikisht dhe gjeopolitikisht. Përveç kësaj, tani ka një luftë katastrofike agresioni nga Putin kundër Ukrainës.

Tani nuk ka nevojë për një procedurë për anëtarësim në disa hapa përsëritës, që zgjat shumë dhe nuk i përgjigjet qëllimit të përbashkët të Evropës dhe komunitetit botëror, por më tepër çon në rezultate shkatërruese. Aspektet individuale duhet të përpunohen dhe sqarohen paralelisht, gjë që vlen edhe për kriteret që ende nuk janë plotësuar.

Për më tepër, siç e bënë të qartë kancelari Scholz dhe Marcron me të drejtë, BE-ja duhet të reformohet, parimi i unanimitetit po çon tashmë në probleme elementare dhe problemet do të rriten nëse shtete të tjera anëtarësohen. Por kjo temë duhet të trajtohet paralelisht me temat e tjera.

5 vendet e mbetura të BE-së, ku përfshihet edhe Franca, tani duhet ta njohin Kosovën sipas ligjit ndërkombëtar. Situata është shumë serioze, ka nevojë edhe për ripërshtatje, pra një pozicionim të qartë të politikës së jashtme franceze në raport me Ballkanin.
Kosova duhet të dorëzojë aplikime për anëtarësim në NATO dhe BE, çdo kërcënim për sulm nga Serbia është i papranueshëm, çdo sulm ndaj Kosovës do të çojë në ndërhyrjen e trupave të KAFOR-it.

Si pjesë e procesit të ardhshëm të anëtarësimit, vendet e Ballkanit do të bëhen gjithashtu pjesë e zonës Shengen. Kjo është një kornizë e mirë rregullative në të cilën mund të zgjidhen edhe konfliktet kufitare ndërmjet Serbisë dhe shtetit të Kosovës. Sigurisht që duhet të sigurohet që pakicat në Kosovë të mbrohen njësoj si në Serbi. Për Kosovën dhe Serbinë rekomandoj modelin gjermano-danez për zgjidhjen e problemit të pakicave.


Konfliktet serbe u kanë grabitur të rinjve në Ballkan fëmijërinë dhe rininë e tyre, shumica e të rinjve po ikin jashtë vendit dhe numri i refugjatëve që largohen nga Shqipëria është rritur që nga viti 2013. A mund të pranohet kjo?


Jo, kjo çon në destabilizim dhe destabilizimi mund të çojë në luftëra.

Kam përshtypjen se identiteti shqiptar është shumë kompleks. Historia e tyre, siç u theksua tashmë, është e shënuar nga pushtimi, lufta për liri dhe gjenocidet ndaj shqiptarëve. Të jesh shqiptar sot do të thotë të luftosh vazhdimisht për të mbijetuar vetëm për të drejtën e ekzistencës.

Sigurisht që është më mirë nëse të jesh shqiptar do të thotë thjesht të jetosh në Shqipëri, të rritësh fëmijë, të zhvillosh vendin dhe kulturën, siç bëjnë popujt e BE-së.

Kjo është arsyeja pse shumica e popullsisë në Mal të Zi, Bosnje-Hercegovinë, Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi duan të anëtarësohen në BE. Në Serbi është ndryshe, shumica janë mbështetës të Putinit.

Epo, thjesht shpresoj që opozita shqiptare, por edhe vendet e tjera të Ballkanit, të mbizotërojnë dhe të zbatojnë vullnetin e kombit të tyre për t'u bërë anëtare të BE-së shumë shpejt. Më 7 korrik 2022 është planifikuar sërish një demonstratë e madhe e opozitës properëndimore në Tiranë, në sheshin e famshëm qendror, si në vitin 1991, bëhet fjalë për parimet: Integrimi perëndimor, liria, lumturia, demokracia dhe sundimi i ligj, pra për Shqipërinë e ardhshme. Më bën përshtypje qëndrueshmëria dhe parimi i shqiptarëve, gjë që më kujton mentalitetin tonë gjermano-verior, njerëzit në brigjet në veri janë të strukturuar në mënyrë të ngjashme kur bëhet fjalë për respektimin e parimeve, fjala e folur ka rëndësi.

Nisur nga fakti se për lirinë ia vlen të luftohet, çfarë mund të mësojë bota nga fati i Ballkanit dhe veçanërisht i Shqipërisë dhe Kosovës?

Bota, Evropa po mëson në Ukrainë se nuk ka luftëra të huaja dhe se e drejta ndërkombëtare, pra e drejta e kombeve për vetëvendosje, është një e drejtë elementare dhe autokratët janë armiqtë e lirisë.

Në kushtet moderne, liria mund të kufizohet shumë shpejt, raketat shkojnë kudo, refugjatët pothuajse kudo, njerëzit manipulohen nga propaganda. Prandaj nuk ka as “larg” dhe as “kjo nuk është puna jonë”. Kjo vlen për vetë shqiptarët, por edhe për Perëndimin. Kjo tani jo vetëm duhet kuptuar, por duhet të ndërmerren veprime nga BE-ja dhe nga shqiptarët dhe kosovarët.

Si duhet rinovuar Shqipëria dhe Kosova?

Ata i pret rinovimi – material dhe psikologjik.
Rinovimi material është i dukshëm. Vetëm në 10 vitet e qeverisjes autokratike Rama, pothuajse asnjë infrastrukturë e re nuk është krijuar, prodhimi i energjisë varet nga hidrocentralet, disa prej të cilëve janë në gjendje të rrënuar, ekonomia nuk ka bazë solide, investitorë, përveç xhelit të zi. Investitorët nga Rusia dhe shtete të tjera vështirë se gjenden, se sistemi juridik dhe social duhet të riorganizohet dhe procesi i anëtarësimit në BE duhet të vendoset mbi një bazë të re... Ka probleme me procesin e anëtarësimit dhe problemet mos u largo vetem se i bejme nderkombetare ose i injorojme ne Shqiperi....

A mund të ketë një Ukraine 2.0 në Ballkan?

Sigurisht, Serbisë mund t'i besohet organizimi i një lufte të re agresioni, të ngjashme me atë në Ukrainë, me mbështetjen e Putinit. Ata kanë mjaft armë ruse dhe kanë blerë sisteme moderne kundërajrore nga rusët dhe kinezët. Kjo nismë është e qartë, por varet nga rezultati i luftës agresive në Ukrainë.

Pra, çfarë duhet të bëhet?

Nga njëra anë, forcat e sigurisë në shtetet e Ballkanit jo-serbe duhet të optimizohen dhe të koordinohen më mirë. Shtetet ballkanike duhet të përgatiten për të penguar një agresor të mundshëm si Serbia, pavarësisht nëse janë anëtarë të NATO-s apo jo. Në këtë drejtim, strukturat dypalëshe duhet të zgjerohen dhe sigurisht që do të kishte kuptim një komandë supreme e koordinuar e forcave të armatosura në këto vende të Ballkanit.
Kjo vlen edhe për bashkëpunimin ndërmjet shërbimeve të sigurisë ushtarake. Përveç kësaj, fushatat dezinformuese të serbëve dhe rusëve duhet të luftohen më intensivisht.
Ashtu si në SHBA apo BE, stacionet e propagandës ruse duhet të ndalohen dhe mbyllen, dhe kjo vlen edhe për angazhimin në mediat sociale. Mjerisht, do të duhej të shqyrtohej më nga afër se cilët punonjës dhe organizata politike po mbajnë një qëndrim prorus. Edhe këtu duhet të veprohet në mënyrë analoge me masat në Ukrainë, BE dhe SHBA, dhe kjo vlen edhe për marrëdhëniet tregtare. Tregtia me mbështetësit e Rusisë duhet të ndalet.

Pra, a duhet të armatosen shtetet ballkanike?

Po, shtetet ballkanike duhet të bëjnë më shumë për sigurinë e tyre të brendshme dhe të jashtme dhe të gjithë anëtarët duhet të bëhen gjithashtu NATO. Suedia dhe Finlanda janë shembuj të kësaj, dhe Kosova tani duhet të paraqesë kërkesën e saj për anëtarësim në BE dhe NATO.

Po marrëdhëniet me Serbinë?

Ashtu si Putini, ata kurrë nuk duhet t'i besojnë Vuçiçit, por as nuk kanë frikë prej tyre.
Të dy kanë një gjë të përbashkët.

Mizori të përmasave të papara nga serbët dhe rusët. Gjenocidet shkatërruese, masakrat dhe krimet e luftës nga serbët. Një total prej mbi 200,000 njerëz vdiqën. Përveç kësaj, kishte disa milionë refugjatë dhe persona të zhvendosur, e ngjashme me atë që po ndodh tani në Ukrainë. Edhe sot e kësaj dite, rajoni i ish-shtetit multietnik strehon potencialin për konflikt, efektet e luftës së agresionit nga serbët.

Nuk duhet harruar Millosheviçi, Karaxhiçi, Mlladiqi, por edhe Vuçiçi, i cili ishte ministër i Brendshëm gjatë sulmit ndaj Kosovës.

Grupet terroriste serbe kishin idenë e tokës së djegur në vitet e 90-ta, prandaj donin ta dëbonin më në fund kombin shqiptar nga zonat e tyre tradicionale të vendbanimeve dhe nëse nuk largoheshin vullnetarisht, vriteshin, mizoritë në Srebrenicë, Sarajevë, fshati Krushë e Madhe, Raçak, për rusët është Mariupol, Buça vendet e mizorive të tyre.

Integriteti territorial i shteteve ballkanike dhe veçanërisht i Kosovës është i panegociueshëm. Nga ana tjetër, minoritetet mbrohen sipas ligjit ndërkombëtar, që prek pakicat bullgare në Maqedoni dhe minoritetet serbe në Bosnje dhe Kosovë, ato janë të panegociueshme.

Nga Serbia duhet të pritet që të pranojë integritetin territorial të shtetit të Kosovës dhe të shteteve të tjera ballkanike, të largohet nga Putini dhe të aplikojë për anëtarësim në NATO. Kjo krijon paqe në Ballkan.

Vuçiç duhet të marrë një vendim tani. Siç tha me të drejtë Lavrov, rusët tani po e rrëzojnë perden e hekurt, krerët e shteteve nuk duhet të shtrëngojnë hundët. Pra, zoti Vuçiç, ku doni të qëndroni para perdes apo pas perdes. Rastësisht, kjo pyetje vlen edhe për mikun e Vuçiçit, kryeministrin shqiptar Rama.

Zoti Henze, faleminderit shumë për intervistën.