Henze:Populli është i uritur,është ngopur me arrogancën e qeverisë Rama, shqiptarët janë lodhur nga fakti që zgjedhjet e tyre falsifikohen në mënyrë të përsëritur masivisht nga partia në pushtet...

Tuesday, 02 August 2022 09:56

Z. Henze, ju jeni një nga ekspertët më të njohur ndërkombëtarë për Evropën Lindore dhe Ballkan.
Në nëntor 2019, kryeministri Rama prezantoi për londinezët projektin Shtetësia përmes Investimit. Gjatë Konferencës Botërore për Shtetësinë në Londër, Rama u kujtoi të pranishmëve se Shqipëria është një vend kandidat për në BE, ndërsa i është premtuar një periudhë 10-vjeçare përjashtimi nga taksat dhe shumë përfitime të tjera tatimore. I pranishëm në këtë aktivitet ishte edhe Dushko Markoviç, i cili premtoi se Mali i Zi do të ofrojë 2000 “Pasaporta të Arta”. Çfarë mendoni për këtë?

Asgjë.

Dhe kjo është gjithçka që dëshironi të thoni për këtë?

Me këtë, gjithçka është thënë. Ne duhet të bëjmë dallimin midis shtetësisë - "kombësisë" - domethënë lidhjes midis një njeriu dhe një shteti pa të drejta dhe detyrime që lidhen me të, dhe shtetësia, e cila përcakton përkatësinë në një shtet.
Të gjithë kanë të drejtën e shtetësisë, është e drejtë e njeriut. Nga ana tjetër, pas shtetësisë - "shtetësisë" - ekziston gjithashtu një e drejtë demokratike, politike për bashkëvendosje. Si e tillë, shtetësia prek themelin parësor të shtetit shqiptar. Asnjë qeveri nuk mund të vendosë që nëse shtetësia futet përmes investimeve në Shqipëri, nevojitet për këtë një referendum.

A mund ta arsyetoni këtë tezë më në detaje?

Është një temë komplekse, prandaj më lejoni të jap shkurtimisht tre përgjigje.

Nga njëra anë, Rama nuk e ka idenë se si të organizojë politika strategjike, të mira sociale dhe ekonomike. Vetëm shikoni situatën ekonomike dhe sociale në këtë vend të bukur dhe të pasur.
Populli është i uritur, ikën, është ngopur me arrogancën e qeverisë Rama, shqiptarët janë lodhur nga fakti që zgjedhjet e tyre falsifikohen në mënyrë të përsëritur masivisht nga partia në pushtet Rama, mjafton një vështrim në raportet e OSBE-së, shqiptarët janë të lodhur nga fakti se nuk ka ende një ligj zgjedhor demokratik, në përputhje me BE-në, ata që kanë punë duhet të punojnë 2-3 vende pune që të paguajnë edhe qiranë e banesës dhe ushqimin për fëmijët e tyre.
Distanca mes të pasurve dhe të varfërve në Shqipëri po rritet, Rama udhëton nëpër botë, merr pjesë në spektaklin e shtrenjtë të Wagnerit në Bayreuth dhe në Shqipëri nëna dhe babai nuk dinë më të ushqejnë familjen, kështu që askush nuk mund të jetoj i lumtur. Baballarët dhe nënat në Shqipëri vështirë se kanë mundësi të mbrojnë familjet, fëmijët e tyre, një situatë degraduese për kombin më të vjetër kulturor në Evropë, Shqipëria është edhe për këtë arsye një fuçi baruti e Ballkanit.

Fakti që Rama nuk zotëron politika efikase ekonomike dhe sociale mund të mos jetë edhe aq i keq. Në thelb, ai duhet të mbështetet tek ekspertët e tij.

Por si gjithmonë në jetë, ka ende vend për përmirësim, dhe ministrat dhe këshilltarët e tij kanë akoma më pak ide. Fatkeqësisht, ju keni vetëm talent për koncepte shumëngjyrëshe, prezantime Power Point. Duke bërë prezantime dhe aplikime në SHBA/BE, ata e dinë se sa shpejt fondet e qeverisë mund të devijohen në xhepat e familjeve të tyre.

Kjo sigurisht shpjegon interesin për këtë temë. Lëshimi i pasaportave të arta mund të organizohet në atë mënyrë që të interesuarve t'u kërkohet të investojnë 1,000,000 € në projekte të pasurive të paluajtshme, në sektorët social. Këtyre njerëzve më pas do t'u jepet një kuptim i qartë se ku të investojnë dhe kush po ndërton. Çmimet e ndërtimit më pas llogariten të larta, debiti është më pas 60-80%. Kush merr pjesë? Kleptokracia Rama, pra ata që firmosin lejet e ndërtimit dhe investimit, në qytetin e Tiranës ky është përfaqësuesi i Ramës, socialisti Veliaj dhe për të gjitha projektet madhore Rama stabilizojnë edhe bazën e tyre të pushtetit.

Po BE-ja?

Nga ana tjetër, Shqipëria dëshiron të bëhet anëtare e BE-së. Qëndrimi i ligjshëm në BE dhe në zonën Shengen vjen me të drejta dhe privilegje që nuk lejohet të abuzohen.

Nuk ka pothuajse asnjë kontroll sistematik të sigurisë për aplikantët për të ashtuquajturat "Pasaporta të Arta" në këmbim të parave, dhe numri i madh i programeve të çmimeve nuk është transparent ndërkombëtarisht. Duhet theksuar se janë kryesisht kriminelë ata që kërkojnë një vend të tretë për arsye të ndryshme ligjore, veçanërisht shtetasit rusë. Argumenti i taksave të ulëta vështirë se është një argument, veçanërisht jo për Shqipërinë si vend.

Pse jo edhe Shqipëria?

Shqipëria është izoluar prej dhjetë vitesh në qeverinë e Ramës dhe luftëtarëve të tij socialistë. Vështirë se ndonjë investitor serioz investon në Shqipëri, një autokraci pa një shtet ligjor funksional, pa liri të shtypit dhe në fund të fundit me ekzekutivin më të korruptuar në Evropë, me në krye Ramën.

Pra, pse një investitor serioz do t'i nënshtrohej këtij ekzekutivi të korruptuar nëpërmjet nënshtetësisë?

Nëse dikush e bën këtë, ai është ose patologjik ose kriminel.

Shqiptarët janë ulur pothuajse të gjithë në valixhet e tyre dhe duan të ikin, kjo është situata në vitin 2022. Kjo është një dramë për të gjithë ne dhe një tragjedi për familjet e ndershme dhe të respektueshme shqiptare. Atyre po u privohet de facto gjëja e fundit që kanë, dinjiteti, integriteti dhe respekti për veten nga kjo qeveri e Ramës. Fatkeqësisht, kjo prek veçanërisht gratë, pozita e dobët e të cilave shfrytëzohet masivisht.

Dhe një këshillë tjetër: “Pasaportat e Arta” lehtësojnë pastrimin e parave dhe korrupsionin dhe në këtë mënyrë mund të kërcënojnë edhe sigurinë e Shqipërisë.

Sepse nëse i huaji merr nënshtetësinë shqiptare, bëhet edhe shtetas shqiptar me të gjitha të drejtat, përfshirë të drejtën e votës. A do të fitojë Rama sponsorë shtesë për fushatën e tij zgjedhore, nuk përjashtohet.

Një shënim i fundit. Bullgaria prezantoi diçka të tillë disa vite më parë. Programi i shtetësisë për investim ka lehtësuar pastrimin e parave dhe krime të tjera financiare, tha Sofia në fund të vitit 2021.

Platforma investigative online Bird.bg raportoi se bankierëve kryesorë rusë u është dhënë shtetësia bullgare pavarësisht mungesës së provave se ata kanë bërë në të vërtetë investimet e kërkuara në kuadër të programit të investimeve. Sipas Bird.bg, ata nuk zotëronin asnjë pasuri të paluajtshme në Bullgari dhe as nuk do të zotëronin apo menaxhonin kompani.

Këto dhe mospërputhje të tjera e shtynë ministren bullgare të Drejtësisë, Nadezhda Yordanova, të kërkojë hetim për të gjithë programin nga Zyra Bullgare për Mbrojtjen e Kushtetutës. Zyra e prokurorit publik bullgar tani po heton gjithashtu të gjitha rastet e dhënies së shtetësisë që nga fillimi i programit të diskutueshëm në vitin 2013. Sipas raporteve të mediave bullgare, janë gjithsej 96. Shumica e bullgarëve "të rinj" vijnë nga Rusia (39), disa gjithashtu nga Kina (8) dhe SHBA (4) dhe vendet e Lindjes së Mesme. Ministrja e Drejtësisë Jordanova bëri të ditur se hetimet në 48 raste kanë përfunduar dhe se procedurat ndaj gjashtë personave të natyralizuar janë duke vazhduar. Ata tani duhet të përballen me heqjen e shtetësisë së tyre bullgare.

Mes rusëve të cilëve shteti në Bullgari u është dhënë liria e udhëtimit në mbarë BE-në janë Dmitry Kushaev, drejtor i zyrës së Credit Suisse në Moskë, Roman Nagaev, ish-drejtor i bankingut investues në bankën ruse VTB Capital dhe Igor Finogenov, ish-drejtor i Zhvillimit Euroazian. Banka, raporton faqja investigative Bird.bg. Bullgaria tani po e heq këtë rregull. Rruga e duhur.

Po në Shqipëri?

Tashmë tre vjet më vonë, Rama po përpiqet ta organizojë zbatimin me hapa të vegjël në mënyrë që SHBA dhe BE të mos dinë për këtë.

Por Rama e përdor këtë taktikë edhe për të shmangur një proces gjyqësor në Gjykatën Kushtetuese, e cila meqë ra fjala është ende jofunksionale. Ndryshime të tilla në ligjin e shtetësisë së Republikës së Shqipërisë prekin themelin parësor të shtetit, përkatësisht pyetjen: Kush është shqiptari? Shqiptari eshte shqiptar me prejardhje apo mund të bëhet shqiptar duke shkuar në supermarket dhe duke blere shtetesi shqiptare atje?

Në vitin 2020 u miratua ligji i ri për shtetësinë dhe në 2022 u miratuan dy rezoluta që përcaktonin kriteret për marrjen e shtetësisë shqiptare për kontribut në arsim, shkencë, sport, art dhe kulturë, por ende nuk ka dritë jeshile për shitjen e shtetësisë përmes investimeve.

Ndërkohë, në maj 2022, në rezolutën për ecurinë e reformave në Shqipëri, pika 32, Parlamenti Europian kërkoi me të drejtë: “Hiqni dorë nga programi “Shtetësia përmes Investimeve”, i cili mund të përbëjë rrezik serioz për sigurinë, pastrimin e parave, korrupsionin dhe evazionin fiskal”.

Dy javë pas publikimit të rezolutës, Komisioni Evropian i shkroi sërish ministrit të Brendshëm duke kërkuar përfundimin e menjëhershëm të programit “Shtetësia përmes Investimeve”.

Një muaj pas dërgimit të letrës ministrit të Brendshëm shqiptar, bashkëshortja e të cilit menaxhon dosjet gjyqësore shqiptare në kompaninë e saj private, BE-ja ende nuk ka marrë përgjigje për këtë kërkesë.

Që në vitin 2019, Komisioni i BE-së paralajmëroi Tiranën për rreziqet dhe pasojat e mundshme, por qeveria autokratike e miratoi ligjin në vitin 2020, duke “injoruar” qëndrimin e Presidentit të Republikës Ilir Meta, i cili nuk e dekretoi. Shkelje masive e kushtetutës nga qeveria Rama dhe asnjë reagim nga ambasadori i huaj, i cili ndryshe komenton çdo ngjarje.

Mendoni shumë për ish-presidentin Meta?

Sigurisht, në funksionin e tij si president i shtetit në 5 vitet e fundit ai ka përfaqësuar interesat e sovranit, pra të popullit shqiptar dhe jo të Ramës, apo të ndonjë partie tjetër. Dhe u kundërshtua nga autokrati Rama, Veliaj dhe luftëtari i tij socialist Basha. Komisionit të Venecias iu desh të mbështeste disa herë Metën.

Prandaj Meta pozicionohet shumë mirë si një patriot i vërtetë kushtetues, një shqiptar i organizuar në mënyrë impulsive dhe racionale dhe një europian ballkanik. Ai që, si unë, e admiron modelin skandinav. Meta ishte mburoja në Shqipëri kundër çmontimit të demokracisë, shtetit ligjor dhe rritjes së korrupsionit në pushtetin ekzekutiv të Ramës.

Fatkeqësisht, mandati i tij tani ka skaduar. Por Meta tani ka marrë drejtimin e një partie të madhe opozitare, Partisë së Lirisë, së bashku me partinë më të madhe opozitare shqiptare, PD-në, e drejtuar nga lideri i sapozgjedhur Sali Berisha, kthesa properëndimore në Shqipëri tani duhet të ndodhë.

Presidenti tashmë i zgjedhur i Shqipërisë u zgjodh kundër vullnetit të opozitës, e cila në fund të fundit përfaqëson gati 50% të elektoratit, siç i pëlqen Ramës. Një president që mesa duket nuk përfaqëson popullin, por Ekzekutivin Rama.


Po çfarë po ndodh tani?

Tani në Shqipëri do të përshpejtohet çmontimi i demokracisë dhe shtetit ligjor dhe rritja e korrupsionit dhe pastrimit të parave si dhe orientimi drejt Moskës dhe Beogradit.

Nëse nuk ndodh diçka politikisht. Për fat të keq, opozita aktualisht po destabilizohet masivisht, edhe me angazhimin e një ambasadori. Anëtarët individualë të eurodeputetëve thirren dhe duan t'u shpjegojnë se çfarë lejohen të bëjnë dhe mendojnë dhe çfarë nuk duhet të bëjnë e të mendojnë në Shqipëri.

Kemi edhe një mesazh WhatsApp-i të ambasadorit për deputetët e opozitës shqiptare nga viti 2021.

Duket se ambasadori është përfshirë personalisht, pra ndërhyn masivisht në punët e brendshme të shtetit shqiptar dhe nuk kujdeset më për interesat e shtetit tuaj në këtë pikë.

Nuk kemi parë kurrë një sjellje të tillë nga një ambasador në Evropë dhe Amerikën e Veriut.

Kush përfiton nga ky angazhim, autokracia Rama, dëmton zhvillimin e shtetit ligjor në Shqipëri dhe si rrjedhojë krijon pengesa për integrimin e Shqipërisë në BE dhe si rrjedhim çon në dëmtimin e politikës së jashtme.

Me sa di, ambasadori nuk e kritikoi temën e “Pasaportës së Artë” në vitet që pasuan në 2019-ën.

Krejt në kundërshtim me kritikat e SHBA për të njëjtën rregullore në Sofje. Aty ka ndërhyrë edhe ambasadori amerikan atje, publikisht, masivisht, saktë, me forcë dhe ka vënë në dukje kufizimet thelbësore për hyrjen e shtetasve bullgarë në SHBA nëse ruhet kjo rregullore.

Po ambasadori në Tiranë? Nuk kemi dëgjuar kritika publike, si zakonisht, dhe këtu duket se vendi që ajo përfaqëson si ambasadore në Tiranë nuk ka një pasqyrë të përmasave të veprimeve të saj.

Letra e BE-së drejtuar ministrit të Brendshëm nxjerr në pah rekomandimet e qarta të raporteve vjetore për Shqipërinë si për vitin 2020 ashtu edhe për vitin 2021 për të mos vazhduar këtë projekt.

Komisioni Europian thekson se njeh sovranitetin e Shqipërisë për të vendosur për procedurat e natyralizimit, por shton se “sistemi i shtetësisë nëpërmjet investimeve mund të përbëjë rreziqe sigurie për BE-në dhe shtetet e saj anëtare që nuk janë në përputhje me parimet dhe kushtet e përjashtimit nga viza. ".

Punimi identifikon katër rreziqe: infiltrimi nga krimi i organizuar, pastrimi i parave, evazioni fiskal dhe korrupsioni.

“Rreziqet për BE-në dhe shtetet anëtare janë një shqetësim i veçantë në lidhje me skemat e shtetësisë përmes investimeve të zhvilluara nga vendet kandidate dhe kandidate potenciale, pasi përfituesit e këtyre skemave mund të marrin nënshtetësinë e BE-së në të ardhmen”.

Me fjalë të thjeshta, anëtarësimi i Shqipërisë në BE nuk do të ndodhë për sa kohë qeveria Rama vazhdon të zhvillojë projekte të tilla. Besimi ynë te Rama, por edhe te luftëtarët e tij socialistë Veliaj, Balla, Basha, Tabaku, Alibeaj është afër zeros. Fatkeqësisht, është treguar në mënyrë të përsëritur se socialistët në thelb nuk shqetësohen për lirinë dhe lumturinë e njerëzve, ata shqetësohen vetëm për ushtrimin e pushtetit dhe për të pohuar interesat e tyre origjinale.

Populli shqiptar duhet të votojë në një referendum për çështje themelore të këtij lloji, për një votë pozitive sigurisht që kërkohet një shumicë e cilësuar, pra 3/4 e votave të hedhura.

Korrupsioni është një çështje masive në Shqipëri, ashtu si në shumë vende të tjera të varfra. Çfarë duhet të bëjmë?

Nga njëra anë, edhe vetë komuniteti ndërkombëtar duhet të bëhet më autentik.

E shihni, ka shumë vende ku Kina dhe Rusia respektojnë korrupsionin dhe bëjnë politikë të jashtme vetëm në interes të interesave të tyre dhe jo të orientuara drejt vlerave, dhe kështu është edhe në Perëndim, nëse shikoj angazhimin në Afrikë, në Amerikën Jugore, Afganistan apo edhe pranimin e shteteve të padrejta tejet të korruptuara në Lindjen e Mesme.

Pra, ne nuk mund të ushtrojmë një politikë me zero tolerance ndaj korrupsionit në vende si Shqipëria, ta trajtojmë kombin si një fëmijë të vogël që duhet të rritet dhe të kemi partneritet me regjime të tjera shumë të korruptuara, disa prej të cilave janë përfshirë edhe në krime lufte.

Epo, ne duhet të vendosim se çfarë duam dhe pastaj të lutemi të sillemi në mënyrë të vazhdueshme që të ruhet besueshmëria dhe kështu pranimi në vendin përkatës, përndryshe do të ketë gjithnjë e më shumë kaos dhe një zinxhir më shumë luftërash, në mbarë botën.


Po çfarë duhet të bëj Shqipëria?

Fatkeqësisht nuk mund të jap një përgjigje të thjeshtë. Shërbimet ndërkombëtare të sigurisë kanë hequr dorë prej kohësh nga Shqipëria. Ka disa ambasadorë dhe politikanë aksionistë, por veprimet e tyre kryesisht kanë efekte shkatërruese dhe nuk mund të përjashtohet as kjo, siç e përjetuam në 2013 me BE-në në Azerbajxhan, aferën e havjarit, që edhe ambasadorët dhe politikanët të korruptohen. Çmimet variojnë nga 1 deri në disa milion €, në varësi të shërbimit. Paratë e zeza ose dhurata të tjera janë të bollshme në këto vende të pastrimit të parave dhe kur njerëzit kthehen në vendet e tyre, paratë janë në të vërtetë në tryezën e kuzhinës. Shumica e njerëzve janë të korruptuar mbi një nivel të caktuar.

Është një problem sistemik për sa kohë është në pushtet një qeveri e korruptuar. Fjalia e vjetër: "Peshku qelbet nga koka" e përmbledh mirë këtë situatë.

Nga ana tjetër, duhet të kuptojmë se çfarë kuptojmë me korrupsion dhe më pas të nxjerrim përfundime prej tij.

Si mund ta kuptojmë këtë?

Pasojat e korrupsionit në Shqipëri janë të njohura, por janë edhe shkaktarët e tij.

Korrupsioni pengon zhvillimin ekonomik të Shqipërisë, bën një sistem më të varfër shëndetësor dhe arsimor, shkatërron kapitalin social dhe në këtë mënyrë nxit mosbesimin e popullatës ndaj politikës dhe administratës.

Korrupsioni krijon joefikasitet, d.m.th., shërbimet dhe produktet, infrastrukturat janë më të shtrenjta se sa duhet ose janë të cilësisë më të dobët. Krahas kësaj, nuk vuan vetëm sasia, por edhe cilësia e investimeve publike, pasi, ndër të tjera, shpenzimet në sektorin social dhe në infrastrukturë janë në rënie.

Kjo pengon zhvillimin e qëndrueshëm të Shqipërisë si dhe aftësinë e vendit për të kryer reformat e nevojshme për investime më të mira të huaja ose burokraci më të shpejtë.

Nevojat bazë të popullatës, si aksesi në arsim apo shërbime shëndetësore, nuk mund të përmbushen siç pritej.

Mbi të gjitha, në veri të Shqipërisë, por edhe në qytete, mungon një infrastrukturë funksionale, e cila nga ana e saj është një terren pjellor për korrupsion për të siguruar gjithsesi këto mallra të nevojshme - një rreth vicioz.

Unë do t' ju jap një shembull. Shteti shqiptar donte të ndërtonte një lidhje hekurudhore shumë të dobishme midis qytetit portual të Durrësit dhe qytetit të Tiranës. Kishte njoftime të mëdha, prezantime Power Point me ngjyra. Prezantimet, traktatet ratifikohen, fondet ndërkombëtare po mblidhen për këtë projekt.

Çfarë po ndodh tani? Sipas ekzaminimit tim, aktualisht nuk ka ndërtime të reja. Itinerari i vjetër me një korsi, ende nga një rrugë komuniste, vetëm po përmirësohet. Një themel i ri, nëse i besoj mostrat e dheut që kam parë, nuk po ndërtohet, as nuk po hidhet një trase e dytë. Kam dyshime edhe se do të ketë teknologji të mjaftueshme të elektrifikimit dhe sinjalizimit, tendera për këtë nuk dihen.
Sigurisht që nuk është koncepti që iu prezantua komunitetit ndërkombëtar dhe financimi për një ndërtesë të re sigurisht që nuk është i përshtatshëm për një projekt të pastër riparimi.

Efekti zbutës i korrupsionit reflektohet edhe në treguesit alternativë të mirëqenies si mirëqenia e përgjithshme dhe kënaqësia nga jeta. Tendenca për të ikur është rritur ndjeshëm në Shqipëri që nga viti 2013 dhe aktualisht është e qëndrueshme vetëm për shkak të kufizimeve të lidhura me korona.

Treguesi se unë do të jem “i lumtur” është dukshëm më pak i theksuar në Shqipëri sesa në vendet relativisht pa korrupsion si Gjermania apo Danimarka.

Lufta kundër korrupsionit është vetëm 30% çështje teknologjie, pra reformë ligjore, por 70% çështje pranimi dhe respekti nga popullata.

Çfarë do të thotë kjo praktikisht?

Nga njëra anë, lufta më e mirë kundër korrupsionit është një politikë profesionale sociale dhe ekonomike. Politikat e qeverisë Rama janë katastrofike. Shqipëria si vend biznesi ka vetëm produktivitet më të ulët të punës dhe kapitalit.

Burimet e pakta devijohen në fusha joefikase, pra aktivitete më pak produktive, përmes korrupsionit. Punët që premtojnë ryshfete të mëdha preferohen nga ato që janë më të rëndësishme për kompaninë ose shoqërinë. Nuk është më kontraktori më i kualifikuar ose vlera më e mirë për paranë që e merr vendin e punës, por më i pangopuri, i paturpshëm apo i korruptuar. E njëjta gjë vlen edhe për aplikantët që marrin një vend pune ose një pozicion menaxherial: ata që paguajnë ryshfetet më të larta ose kanë lidhjet më të mira e marrin shansin. Investimet publike në Shqipëri vuajnë nga dëmtimi i mekanizmave të kontrollit të cilësisë nga ryshfeti, të cilin SPAK e përdor për korrupsion duke lëshuar “çertifikata auditimi”, siç ndodh shpesh në Tiranë, pasi vetë SPAK nuk është më i audituar dhe është de facto shkalla e fundit.
Zyrtarët e korruptuar gjithashtu mund të ngadalësojnë ritmin e tyre normal të punës me urdhër të pushtetit ekzekutiv, duke e bërë akoma më të nevojshme pagesën e "parave të lehtësimit".

Për më tepër, në Shqipëri mungon liria, më shumë besueshmëri.

Njerëzit jo vetëm që vuajnë ekonomikisht nga korrupsioni, ata gjithashtu duhet të përballojnë më shumë kufizime për lirinë: lirinë e shtypit, lirinë e mendimit, barazinë arsimore, mbrojtjen e pronës, lirinë për të investuar.

Vendet si Gjermania me një shkallë të lartë lirie ekonomike kanë një ndjeshmëri shumë më të ulët ndaj ryshfetit.

Në të njëjtën kohë, këto vende janë më të lidhura me vendet e tjera në tregtinë e mallrave dhe shërbimeve dhe po përfitojnë nga globalizimi.

Kjo rrit presionin konkurrues, por në të njëjtën kohë zvogëlon ndjeshmërinë ndaj korrupsionit.

Përveç kësaj, sa më e mirë të jetë cilësia e rregullave dhe rregulloreve zyrtare, aq më pak mund të vërehet korrupsioni.

Prandaj, përmirësimi i institucioneve dhe rregulloreve qeveritare do të ishte një veprim kyç i politikave të një qeverie të re.

Shembull: Aplikohet për leje ndërtimi. Nëse autoriteti nuk përgjigjet pas 12 javësh, jepet miratimi.

Autoriteti mund të refuzojë një leje ndërtimi vetëm nëse aplikimi bie ndesh me ligjin. Ekziston një katalog i qartë i kritereve për këtë.

Një ankesë duhet të shqyrtohet nga gjykata kompetente brenda 8 javëve dhe një vendim duhet të merret brenda 4 javëve të tjera.

Ekonomia informale është zona në Shqipëri ku aktivitetet ekonomike zhvillohen pa kontrollin e shtetit, pa paguar taksa, pa respektuar ligjet dhe rregulloret formale dhe është një problem në rritje të shpejtë që kur administrata Rama mori pushtetin.

Këto përfshijnë, për shembull, punën e padeklaruar ose punësimin e paligjshëm të punëtorëve. Sipas mendimit tim, madhësia e kësaj ekonomie informale lidhet fort me nivelin e korrupsionit. Megjithatë, shkakësia është e përhapur.
Pjesërisht, janë autoritetet e korruptuara dhe strukturat shtetërore joefikase të Ramës dhe shokëve të tij socialistë që nxisin migrimin në nëntokë. Nuk është ekonomia në Shqipëri që është e korruptuar, ekzekutivi është i korruptuar dhe sipërmarrjet e biznesit marrin porosi vetëm nëse paguajnë.

Nëse taksat e larta i shtohen ryshfeteve pa siguruar asgjë në këmbim nga shteti në formën e një juridiksioni të besueshëm ose një infrastrukturë të mirë, ekonomia në hije me grupin e saj joformal të rregullave bëhet edhe më tërheqëse. Ky është trendi më i rëndësishëm i zhvillimit që nga viti 2013 dhe reforma ligjore me të meta, 5 vite pa një gjykatë të lartë funksionale, ngecja e administrimit të drejtësisë dhe shtetit ligjor, ishte nxitësi për rritjen e korrupsionit në Shqipëri. Për shkak të gjykatave jofunksionale, Shqipëria u shndërrua në parajsë mafioze.

Kështu, korrupsioni redukton aktivitetet në sektorin zyrtar, të cilat tatohen atje.

Zhvendosja krijon një cikël negativ të ardhurash nga taksat më të ulëta dhe shërbime më të dobëta në Shqipëri, me pasojë rritjen e mëtejshme të ekonomisë informale dhe largimin masiv të njerëzve jashtë vendit. Aktorët problematikë dhe shqiptarët që nuk kanë asnjë shans jashtë kanë mbetur pas. Problemi është se këtë e shohim veçanërisht në opozitën properëndimore, e cila po humbet një numër disproporcionalisht të madh njerëzish të arsimuar, të përkushtuar që janë të afërt me këto parti jashtë vendit. Lojtarët aktualë properëndimorë, Sali Berisha dhe Ilir Meta, tani po përpiqen ta ndalin këtë zhvillim me skuadrat e tyre. Një rreze e vërtetë drite në horizont.

Për të luftuar korrupsionin dhe për ta bërë ekonominë zyrtare më tërheqëse, institucionet publike duhet të përmirësohen dhe stabilizohen (“rregullim më i mirë”), gjë që mund të arrihet vetëm me ndryshimin e qeverisë.

E njëjta gjë vlen edhe për korrelacionin negativ midis shkallës së korrupsionit dhe shkallës së pabarazisë së shpërndarjes në Shqipëri. Unë supozoj se pas 2020/2022 diferenca mes të pasurve dhe të varfërve do të jetë rritur masivisht: sa më i madh të jetë korrupsioni, aq më e madhe është pabarazia e të ardhurave në një vend. Në Shqipëri ka edhe kauzalitet të kundërt, sipas të cilit pabarazia nxit korrupsionin. Të dyja formojnë një rreth vicioz: varfëria, pabarazia dhe korrupsioni përforcojnë njëra-tjetrën në formën e një spiraleje varfëri-korrupsion.

Shkaqet e shumta për këtë qëndrojnë në rritjen e ulët për shkak të korrupsionit, sistemeve të padrejta tatimore, politikave sociale joefikase, më pak drejtësi dhe sigurimit të dobët të të mirave publike nga qeveria e Ramës. Të gjitha problemet që mund të zgjidhen vetëm me ndryshimin e regjimit.

Gjithashtu mendoj se matja e drejtpërdrejtë e pabarazisë me koeficientin Gini lidhet me nivelin e korrupsionit në Shqipëri: sa më shumë korrupsion, aq më e madhe është pabarazia. Një arsye kryesore për këtë është se pjesët e pasura të kleptokracisë Rama kanë më shumë mundësi për ryshfet dhe se përfaqësuesit e partisë në pushtet kanë zënë pothuajse të gjitha zyrat publike, përveç administratës presidenciale dhe për këtë arsye kanë qenë në gjendje të ushtrojnë pushtetin mbi ekonominë.

Sa i përket përbërjes së shpenzimeve publike, korrupsioni është treguar se anon shpenzimet publike nga shpenzimet për arsimin dhe shëndetësinë, ndërkohë që favorizon sistematikisht shpenzimet e burimeve njerëzore për klientelën e Ramës.
Kjo situatë nxitet masivisht nga fakti se partia në pushtet Rama ka pushtuar pothuajse të gjitha zyrat ekzekutive në shkallë vendi apo në qarqe që nga viti 2019. Kjo ka të bëjë edhe me politikat e dështuara të liderit të opozitës së atëhershme të korrupsionit Lulzim Basha, si dhe të përfaqësuesve Tabaku, Alibeaj, të cilët vepruan kriminalisht edhe më 8 janar 2022, të cilët në shkurt 2019 bënë që opozita të largohej nga parlamenti dhe të mos marrin pjesë në zgjedhjet vendore më 30 janar. Qershor 2019 nxiti. Ky veprim i gabuar i Bashës, pa strategji, ishte një tjetër nxitës indirekt i korrupsionit në Shqipëri.

Për mendimin tim, ka gjithashtu një korrelacion negativ midis korrupsionit dhe cilësisë së rrjetit publik rrugor, energjisë elektrike publike, ujit dhe depozitimit të mbeturinave. Shembull i mirë për këtë është skandali i plehrave, i cili ka në fokus njerëzit Rama dhe Veliaj


Pra edhe një problem demokracie?

Sigurisht. Sa më gjatë që njerëzit jetojnë në një demokraci, aq më të lumtur janë ata me atë sistem. Në të njëjtën kohë, preferenca e tyre për ekonominë e tregut është gjithashtu në rritje.

Demokracitë funksionojnë vetëm kur qytetarët i besojnë sistemit dhe institucioneve të tij.

Ndërveprimet mosrespektuese nga ambasadorët e huaj, përpjekjet për të neutralizuar opozitën properëndimore përmes vendimeve të pajustifikuara jo grata, ambasadorët e huaj që bëjnë parti me autokratë të korruptuar e shkatërrojnë këtë besim. Prandaj, në fund të fundit, disa aktorë të huaj dhe OJQ në Shqipëri kontribuojnë gjithashtu në faktin se korrupsioni në Shqipëri po rrënjoset.

Po humbja e njerëzve, a është një problem?

Në fakt, një tjetër pasojë e korrupsionit është erozioni i kapitalit social dhe besimi në perspektivat e ardhshme të jetës në Shqipëri.

Besimi, lidhjet dhe normat së bashku formojnë kapitalin social të një shoqërie.
“Kapitali social detyrues” është më i brendshëm, duke lehtësuar bashkëjetesën dhe ndërveprimin e njerëzve nga grupe homogjene. Shembuj të kësaj janë familja, rrethi i miqve, grupet e interesit ose organizatat etnike. Brenda këtyre grupeve, besimi është i lartë; megjithatë, besimi në grupet e tjera në rrjet mund të vuajë nga niveli i lartë i besimit të brendshëm dhe më pas edhe të nxisë korrupsionin.

"Kapitali social lidhës" përshkruan lidhjet midis grupeve heterogjene të njerëzve.Midis grupeve ndërtohen ura , si të thuash. Kjo bashkon njerëz nga klasa të ndryshme shoqërore të cilët përndryshe nuk do të kishin rënë kurrë në kontakt me njëri-tjetrin. Në këtë mënyrë mund të shmangen ose kapërcehen ndarjet sociale.

Së fundi, "kapitali social i rrjetit" përfaqëson lidhjet midis individëve ose grupeve me persona në pozicione me ndikim politik ose financiar, si p.sh. mënyra se si qytetarët e një shteti kontaktojnë institucionet e tij për të formuluar interesat e tyre. Ky aspekt i kapitalit social konsiderohet të jetë treguesi më i fortë i kohezionit social.

"Ndërtimi i urave" dhe mbi të gjitha "lidhja e kapitalit social" kanë funksion nxitës të rritjes dhe reduktim të korrupsionit.

Me ndihmën e këtyre formave të kapitalit social, kostot e kontrollit mund të reduktohen pa rritur korrupsionin. Nga ana tjetër, më shumë transaksione bëhen mbi këtë bazë të përgjithësuar besimi, në mënyrë që rritja ekonomike dhe prosperiteti të rriten.

Megjithatë, kauzaliteti mund të shkojë edhe në drejtimin tjetër: shumë besim te njerëzit e tjerë dhe një shkallë e lartë e kapitalit social çojnë në më pak korrupsion.

Politikisht, kjo do të thotë se politikat e mira sociale dhe ekonomike çojnë në më shumë prosperitet, një shtresë të mesme më të madhe dhe zvogëlojnë tendencën për të ikur, veçanërisht tek të rinjtë shqiptarë.

Duke qenë se nevojat materiale dhe jomateriale të shqiptarëve gjithnjë e më shumë nuk po plotësohen, pranimi i institucioneve dhe i qeverisë po bie. Korrupsioni çon në zemërim ndaj arrogancës së qeverisë dhe përfundimisht në arrati.

Ndonëse arsyet e ikjes dhe dëbimit janë të ndryshme, korrupsioni shpesh luan një rol qendror, veçanërisht në rastin e grave shqiptare, të cilat përdoren dhe shfrytëzohen jo vetëm materialisht por edhe fizikisht.

Sigurisht, stabiliteti i Shqipërisë varet edhe nga faktorë të shumtë, si kushtet e besueshme të kornizës, mosdhunimi dhe shteti i së drejtës.

Sidoqoftë, duhet të jetë e mundur të vërtetohet empirikisht lidhja midis fluturimit dhe korrupsionit dhe të sqarohet duke përdorur statistikat e fluturimit:

Krahasimi i numrit të refugjatëve me të dhënat nga indekset e korrupsionit nxjerr në pah një lidhje të qartë. Sa më i fortë të jetë korrupsioni, aq më shumë njerëz ikin.

Edhe pse shkaqet e arratisjes janë të lidhura, korrupsioni dhe gjendja ekonomike janë një nga shkaqet kryesore.

Prandaj, një politikë ekonomike dhe sociale efikase duhet të ketë përparësinë kryesore kur bëhet fjalë për stabilizimin e Shqipërisë, parandalimin e arratisjes dhe krijimin e një të ardhmeje.Reformat ligjore janë kuadri dhe duhet të organizohen për t'i shoqëruar ato, por ju lutem jo në mënyrë joprofesionale si deri tani.

Megjithatë, është e rëndësishme që aspektet individuale të përkthehen programatikisht në kërkesa politike me synimin për të nisur zhvillimet sociale dhe ekonomike dhe rrjedhimisht anëtarësimin në BE. Një temë që lidershipi properëndimor i opozitës e ka bërë detyrën e saj. Supozojmë se do t'ia dalin, populli shqiptar është ngopur me arrogancën dhe dështimin e qeverisë Rama.

Një pyetje e fundit, zoti Henze, a jeni konservator, në ndryshim nga socialisti Rama?

Po, sigurisht, familja ime ka qenë në këtë traditë për shumë breza. Konservatorizmi që unë mbroj na mëson se ka shumë të mira në trashëgiminë tonë të përbashkët dhe ne të gjithë thithim të njëjtin ajër që duhet të ruajmë. Ne, trashëgimtarët e qytetërimit perëndimor, ku përfshihen edhe pasardhësit e ilirëve, shqiptarët, pa të cilët qytetërimi perëndimor nuk do të ekzistonte, jemi të vetëdijshëm se çfarë do të thotë kjo e mirë: mundësia për të jetuar jetën si të duam dhe jo si parti. ose një autokrat dëshiron, të jetë në gjendje të jetë i lumtur, mbrojtjen e familjes dhe shtëpisë, sigurinë që nënkupton ligji i paanshëm, ku ankesat tona dëgjohen dhe lëndimet tona riparohen, mbrojtjen e mjedisit tonë që nuk shpronësohet dhe shkatërrohet në mënyrë arbitrare nga ata në pushtet, kulturën e hapur të shkollave dhe universiteteve tona, procedurat demokratike që bëjnë të mundur zgjedhjen e përfaqësuesve tanë dhe zbatimin e ligjeve tona, nëse është e nevojshme përmes referendumit.


Konservatorizmi fillon me ndjenjën se ajo që është e mirë është e lehtë për t'u shkatërruar, por e vështirë për t'u krijuar. Mendoni vetëm për projektet e digave apo shkatërrimin e pasurive kulturore ilire në Shqipëri. Nëse nuk e njeh më historinë, nuk mund të kuptosh të tashmen dhe nuk mund të formësosh të ardhmen.
Konservatorizmi nuk ka të bëjë me atë që kemi humbur dhe më pas të kritikojmë vazhdimisht humbjen, por me atë që kemi ruajtur dhe si e mbajmë atë, domethënë projektimin proaktiv, politik.
Së pari dhe më e rëndësishmja, të qenit konservator nuk është çështje politike, është çështje qëndrimi, ka të bëjë me dinjitetin, integritetin e individit, pavarësisht nëse njerëzit jetojnë në Uashington, Berlin apo Tiranë, pyetjet dhe përgjigjet janë të njëjta.

Zoti Henze, faleminderit shumë për bisedën.

Modifikuar më Tuesday, 02 August 2022 12:30
Login to post comments

Lajmet e fundit

Gëzim Sadikaj: Si perfaqesues i banoreve qe protestuan kunder grabitjes se shtepive dhe prones nga pushteti.

Politikë

Gëzim Sadikaj: Si perfaqesues i banoreve qe protestuan kunder grabitjes se shtepive dhe prones nga pushteti.

Nga Gezim Sadikaj: Si perfaqsues i banorve qe protestuan kunder grabitjes se shtepive dhe prones nga pushteti.Shebull tipik i kesaj masakre eshte dhe familja Billa prej 20 antaresh!Mervet Billa dhe Izet...

Sulmet e NATO-s mbi Beograd 25 vite më parë/ Analiza: Ja pse nuk mund të krahasohet situata e Kosovës me Ukrainën sot

Globi

Sulmet e NATO-s mbi Beograd 25 vite më parë/ Analiza: Ja pse nuk mund të krahasohet situata e Kosovës me Ukrainën sot

NATO sulmoi trupat serbe në vitin 1999 për të parandaluar një “katastrofë humanitare” në Kosovë. Krahasimi me Ukrainën është i gabuar.   Pas disa muaj negociatash, të cilat nuk dhanë rezultate, më...

Rritja e kostove dhe ulja e fitimeve, bizneset në Shqipëri nuk po investojnë më! Analiza: Po ushqehemi me importe!

Ekonomi

Rritja e kostove dhe ulja e fitimeve, bizneset në Shqipëri nuk po investojnë më! Analiza: Po ushqehemi me importe!

    Rritja e kostove, frenimi i konsumit, ulja e fitimeve ka bërë që bizneset të reduktojnë investimet në makineri e pajisje. Ulja e konkurrueshmërisë nga bizneset vendase po i lëshon gjithnjë e...