NGA Johannes Estrada

Kishte një psherëtimë kolektive lehtësimi nga shumica e shoqërisë shqiptare kur të martën doli lajmi se "propozimet e pakërkuara", një nga format më të kritikuara të koncesioneve / kontratave të Partneritetit Publiko-Privat mund të hiqen nga legjislacioni aktual. Ndërsa përdorimi i këtyre PPP-ve ka qenë prej kohësh konsideruar problematike nga shtypi lokal, si dhe nga misione të FMN-së , është forma e tyre më ekstreme, ato të pa kërkuara që tërhoqën kritikën më të madhe. 

FMN-ja, në një deklaratë jo të qartë , bëri thirrje për heqjen e tyre pasi "shteti shqiptar nuk kishte kapacitet për të vlerësuar dhe menaxhuar rreziqet që dalin nga këto kontrata".

Siç e kam shpjeguar më parë, shumica e të ashtuquajturave koncesione asnjëherë nuk kanë pasur shumë kuptim ekonomik. Ata ishin një borxh publik i fshehur dhe më i shtrenjtë , pa ndonjë përfitim për publikun. Përderisa PPP-të e vërteta kanë kundërshtarët e tyre dhe pro dhe debatohen gjerësisht në botë, aplikimi i tyre në Shqipëri kishte të gjitha të parat dhe asnjë nga këto të fundit.

Për fat të keq, entuziazmi ynë duhet të zbehet. Qeveria nuk po planifikon të largohet nga këto kontrata. Ai po merr një hap më tej, shumë më ekstrem dhe shumë më të rrezikshëm, për të forcuar aftësinë e tij për të nënshkruar kontrata me llogaridhënie të vogël dhe përfitime publike të vështira për t'u definuar. Qeveria ka publikuar kohët e fundit një projekt-ligj për një institucion të ri financiar , Korporatën Shqiptare të Investimeve. Fuqitë dhe shtrirja e këtij institucioni për t'u angazhuar në skemat financiare "inovative" janë shumë më larg se ato të parashikuara nga ligji mbi partneritetet publike-private.

Çfarë bën saktësisht Korporata Shqiptare e Investimeve?

AIC është përfolur për një kohë të gjatë , me vendime të mëparshme që hapin rrugën. Dyshimet në lidhje me një institucion të tillë filluan të shfaqen verën e kaluar, kur qeveria njoftoi se pjesa më e madhe e territorit përgjatë vijës bregdetare të Shqipërisë do t'i dedikohet një "fondi për mbështetjen e investimeve strategjike".

Sipas projekt-ligjit, AIC tani do të jetë në gjendje të:

 - Të konsolidojë nën kontrollin e tij të gjithë tokën publike dhe asetet e mëtejshme, të tilla si aksionet publike në kompani të tjera, dhe t'i përdorin ato si një mjet "për të nxitur investimet private".

 - Do ta bëjë këtë duke vepruar tërësisht jashtë ligjit të prokurimit publik. AIC ka liri të lirë për të vepruar si një kompani private me asetet nën kontrollin e saj.

 - Mund të hyjë në marrëveshje me palët e treta për çdo investim që ai i konsideron të vlefshëm.

 - Mund të përdorë asetet e saj si kolateral për të marrë hua të mëtejshme nga institucionet financiare.

Nëse kjo tingëllon pak i çmendur, mirë ... kjo është sepse është!

Në thelb, institucionit të ri do t'i jepet pavarësia e plotë për të menaxhuar asetet publike të Shqipërisë jashtë kuadrit ligjor aktual. Sigurisht, ligji pretendon se standardet dhe kriteret e mëtejshme do të përcaktohen me akte nënligjore të ardhshme, siç janë vendimet e Këshillit të Ministrave. Për fat të keq, Shqipëria dhe qeveria e tanishme kanë një histori të gjatë duke përdorur justifikimin e akteve nënligjore për të miratuar ligje pa mbrojtjen e duhur për interesat publike.

Për shembull, ligji mbi Arsimin e Lartë duhej të plotësohej me akte nënligjore të mëtejshme. Edhe katër vjet pas miratimit të saj fillestar, këto akte nënligjore ende nuk janë shkruar. " Ligji Special " për ndërtimin e Teatrit Kombëtar, një model miniaturë për AIC në shumë mënyra, gjithashtu nuk dha kushte dhe kritere të qarta për mënyrën se si do të zhvilloheshin negociatat ndërmjet një komisioni publik dhe një firme private lidhur me përdorimin e publikut tokës. Ligji i veçantë siguroi kështu një mbrojtje ligjore për keqpërdorimin e tokës publike, në vend të mbrojtjes së saj.

Projektligji i AIC gjithashtu pretendon se çdo humbje financiare do të shkaktohet nga Korporata dhe jo nga buxheti publik. Kjo është një garanci e pavlefshme pasi që kapitali fillestar përmes të cilit AIC do të operojë me të është i përbërë tërësisht nga pasuritë publike dhe humbjet e mundshme do të financohen nëpërmjet tyre. Kjo mund të përfshijë një humbje të pronësisë së tokës në rast të mbledhjes së kolateralit nga institucionet financiare.

Si e justifikon qeveria të gjitha këto?

Ata me të vërtetë nuk janë! Në raportin shoqërues që shpjegon objektivat e ligjit, Qeveria bën dy kërkesa shumë të gjera.

Pretendimi i parë është se ky institucion i ri do t'i lejojë qeverisë të tërheqë investime më të mëdha, më të rëndësishme dhe strategjike. Siç mund të prisni, kjo deklaratë mbështetet nga asnjë shpjegim i mëtejshëm. Nuk ka asnjë analizë se pse kuadri ligjor aktual dështon dhe çfarë lloj investimesh kanë nevojë saktësisht për një institucion të tillë si AIC.

Pretendimi i dytë është se ky lloj i institucionit mund të gjendet në vende të tjera dhe është zhvilluar nëpërmjet ndihmës së CID, think tank- it në Harvard i cili ndihmon Qeverinë Shqiptare në një kontratë të financuar nga Soros. Për fat të keq, edhe një herë, nuk ofrohen shembuj të vërtetë nga vendet e tjera në mënyrë që të matet impakti dhe dobia e një korporate të tillë. CID, për njohuritë e mia, gjithashtu nuk ka publikuar asnjë raport apo dokument që mbështet këtë pretendim.

Për më tepër, raporti pranon gjithashtu se një ligj i tillë nuk përpiqet të përfshihet në acquis communautaire , kuadrin ligjor të BE-së, të cilin Shqipëria duhet ta ndjekë sipas procesit të integrimit. Prandaj, mund të konkludohet se ky institucion shkon kundër natyrës së legjislacionit të BE-së dhe çfarëdo "shembujt më të mirë" që qeveria shqiptare ka gjetur për korporata të tilla, ata banojnë jashtë BE-së.

Pra, a ekzistojnë institucione të tilla gjetkë?

AIC-ja ka të ngjarë të emërohet si një Fond i Pasurisë Sovran nga Qeveria pasi të miratohet. Etiketa megjithëse, ashtu si në rastin e PPP-ve, nuk do të thotë shumë. Publiku mund të jetë i njohur me Fondin themelor Sovran të përdorur nga vendet e pasura me naftë për të menaxhuar një pjesë të fitimit të tyre për gjeneratat e ardhshme. Norvegjia aktualisht ka fondin më të famshëm dhe më të suksesshëm në botë . Vendet e Gjirit kanë versionet e tyre të SWF, por ata tentojnë të investojnë më shumë në pronat luksoze të banimit, shpesh të përdorura nga udhëheqësit e vendit dhe jo nga vetë populli.

Është e qartë, AIC nuk është e ngjashme me këto raste. Institucioni më i ngjashëm është Fondi i Pasurisë së Turqisë. Në fakt, konfigurimi i tij është tepër i ngjashëm me atë të Shqipërisë. Kapitali fillestar për TWF ishte i përbërë nga toka publike dhe aksionet në pronësi të qeverisë turke në kompani të ndryshme. Qëllimi i deklaruar i fondit turk ishte të siguronte investime të huaja me kosto më të ulët. Ajo u krijua afër dy vjet më parë, pasi ekonomia turke filloi të vuante fluturimin e kapitalit dhe zhvlerësimin e monedhës. Është e vështirë të kuptohet nëse ky institucion i lejoi qeverisë të keqpërdorë kompanitë dhe asetet nën kontrollin e fondit - shumica e vëzhguesve të jashtëm besojnë se kompanitë tashmë janë nën kontrollin total të Presidentit Erdogan. Për më tepër, TWF dështoi në objektivin e saj fillestar për të tërhequr investime të mëtejshme dhe në shtator 2018 Erdogan ndryshoi të gjithë udhëheqjen e tij ... duke vënë vetveten dhe dhëndrin direkt në krye.

Shembulli më i frikshëm megjithatë, është skandali i vazhdueshëm i Fondit 1MDB të Malajzisë . Fondi, i financuar fillimisht nga huatë publike si dhe të ardhurat nga nafta, supozohej të ishte një partner për "investimet strategjike" në vend ( tingulli i njohur?). Fondi duhej gjithashtu të menaxhohej në mënyrë profesionale dhe të paguaje pagesa të bukura për shërbimet e konsulencës për Goldman Sachs, ndoshta bankat më të famshme të investimeve në botë. Të gjitha operacionet do të ndodhin nën syrin vigjilent të Ministrisë së Financave. Sot, të gjitha këto pretendime janë provuar të rreme. Fondi është bërë i famshëm në të gjithë botën, por jo në mënyrë të mirë dhe është nën hetim për kanalizimin e mbi $ 1 miliard dollarë në llogaritë personale të ish-Kryeministrit, të gjitha me ndihmën e bankierëve të investimeve që fshehin llogaritë në një numër të madh depozita bankare jashtë brigjeve. Përkundër garancive fillestare në lidhje me menaxhimin dhe transparencën, fondi kurrë nuk kishte një auditor të duhur të kontrollonte librat e tij.

Ndërsa Turqia shërben si një shembull që truket e kontabilitetit të tilla si këto "fonde inovative" nuk mund të shërojnë problemet themelore të një ekonomie, Malajzia siguron një kujtesë të thellë se bashkimi midis interesave private dhe publike në një vend me pak përgjegjësi çon në vjedhje të plotë.

/EXIT.AL/