- Poemë nga Mexhit PRENCI
variat i perpunuar
----------
( Nanëmadhja ime emrin Vashë, jetoi 101 vjet. E kishin martuar kur ishte adoleshente 16-vjeçe. Gjyshi im Met Hasani u nda nga jeta dhe e la vetëm në moshën 3o-vjeçare, të rriste katër femi jetim: Sulejmanin, Minen, Hasanin dhe Hirijen. Sapo varrosën të Zotin e shtëpisë, Zot shtëpie u bë Nanmadhja. Filloi të pinte duhan te fortë, të grirë, që e mbeshtillte me gjethen e etij e bente cigare puro. Në të njetën kohë filloi dhe kafen, të cilë e ziente në hirin e prushit të zjarrit të oxhakut, në odën e grave. Si burrneshë kuvendonte me burrat në oden e burrave. Priste e percillte miqtë dhe kalimtarët që i zinte nata kur ktheheshin nga pazari në Pehkopi, e te nesërmen niseshin për në shtëpitë e tyre në Gjurr-Reç, Ndërshenë apo Arrmollë. Ata sapo mbrrinin ne oborrin e pjerrët të tri shtëpive të Prencajve, mu te mani i bardhë në cep, - thërrisnin: “O Vasha e Met Hasanit, a pret miq? Zëri i saj “Bujrëm!” nga dritarja e shtëpisë ishte fjala e artë me të cilën ajo priste jo vetëm miqtë e udhtarët, por edhe burrat, gratë e fëmijët e fshatit. Nanëmadhe e thirshin edhe njerëzit e fisit të Prençajve.. U prefsh ne paqe, atje ne Parajsë, O NANËMADHJA JONË. )
---------
Prolog
Urrajte
bir i xhishes,
p’rralla ma, s’do t’tregoj…
Historit’ t’ perxhakshme
me serbët, do t’kallzoj:
Të njohësh t’shkumen
e mos ta harrosh, n’udhët
e jetës, n’çdo stuhi e furtun’,
hasmin ta presish me qum’…
I
Tet’ vjet,
nga njimi e nançin e dimdhet
deri më njezet, Dibër e Lum’, Lur’
e Reç e Dardh’, s’kan’ pa dit’ t’bardh’
nga Shkjau. Si kafsh’t’exhra mbi dibranët
e lumjanët janë turr’, si ushujza xhakun
na kan’paj’, t’zit’ e ullajnit kemi heq…
Por, sa her’ na kan’ pushtu, dham’
p’ër dham’me ta, kemi luftu, ene pse
ishin fuqia ma e madhe n’Babllkan.
II
Ishte vjesht’ e tretë, me shaj
e furtun’-kiamet, kur natën n’err
ushtarët e shkjaut, me forc’ hin’
në çdo shpaj n’Bardhej Reç,
përmajsën xhithçka,bir pa pam’
nuk lan’, ene në ahër e n’ çenef hin’.
Manej rrafën për vdekje pleç, f’mi ,
disa cauca i zhvirxhnun’, po ene
Xhra përdhunun’; klithmat n’kup’
t’qiellit, xhith’ nat’n s’pushun’…
***
Një skuader ushtarësh xhahila si cuba,
u fajtën n’kullën me trekate, e, kur pan’
t’bukur’n Hanë si zan’ mali, morë nhov
si bisha t’unshme, e zhveshenlakuriç,
i lidhën xhojën e duert, e me rradhë
hipën mbi trupin e bardhë qelibar,
derdhën epshet shtazarake dhe e lan’
t’shkrdhajme, la n’xhak…xhulshonte
e lotonte, me ju dhajms drunit e xhurit…
E shkreta Ajo! Nga marrja e shnderimit,
ni mendje i thoshte: e pafajshme je,
nji mendje çetër i pëshpështe n’vesh,
sa ma shpejt - t’vdes. Por ah!..
E bukura Hanë….lujti nga ment’ e kresë.…
III
Eh, mor bir ! Veç nat’s t’vorrit
do t’ja tregojm’ çfar’ kemi heç...
Kur serbët
kishin kalu mbi Urën e Drinit Zi
e ishin fajt n’Bardhej Reç,
nga funi i katunit, djemt e burrat,
ma par’ kishin mush malet e bjeshk’t.
për t’u ba xhati për luftëne funit,
xhall a dek ta fitonin.Urtaku që moti
kishte than’: “Kur luftohet për Liri
e Vatan’ edhe i Vogli e mund t’Madhin” .
IV
Traj shpajt’ Preçejve, n’kroje t’katunit,
pa mrrajt ushta’rt serb, vrajk e vrajk,
u nxhitën Malit t’ Mlezës, kaluem’
Sorrokiçin’, Fushën e Madhe e Malin
e Qimekeçit, me bujt’ n’Malet e Majs Madhe.
***
Tre muj’ jetë -çeni kena ba, açe…Ditët e funit
na u marun ushqimet, - vujtjet e t’kçijat na u shtun’.
Kemi majt shpajrtin xhall’, t’u gran’ lena lisi,
barishte, kërpurdha e lëpjeta, ene, xhethe
e kokrra pemësh t’exhra…Por shpresat,
nuk nau fojkën. besojshim trajmat mbi trajma
t’’Dibrës dhe t’Lumës që kan’luftu në shekuj
me Krajl e Mbret, për Flamur e Venin e Vet….
V
Për të përzan’ Shkjaun, xhithë Dibra ishte
ngrajt m’kam’. Bashk’ me Lumën matan’
Drinit Zi po luftojshin si luan’… Burrat
e djemt’ e Reçit, me dardhjanët dhe lurianët,
si skiftera, hidheshin e sulmojshin, t’u shtaj’
me arm…kosa, sfurçe, çisçi e lopata’- me druj
lisi, ahu e frasni, ene me spata…
***
Si Skëndërbeu mbi turqit,
Lum’ e Dibër mbi ushtrin’ e Shkjaut
u turrën nga t’xhitha anët, i rrethojn;
e fusin në çark …Vikama e Elez Isuftit:
“A besa-bes’, kam’ serbi k’tu t’mos mbes”,
si ahkrepse që ndez barutin, flakadan ndezi
ndjenat atdhetare t’luft’tarve.. Zjarr e flak’
lufta shpërteu, u ndez qielli u trand toka
Bini trajma, bini, asnji xhall’ mos lini …
Ushton Korabi e gjëmon Dini…
***
Ushtar’t e shkjaut në rrëmujë e rrëmet,
S’’din’ ku t’shkojn’, s’din’ t’ mendojn’,
me veten pëshprajsin: O Zot, na ban
derman!”. Pse na leve, O Nanë?!...
VI
Drini i Zi
ishte ba det, prej prrejve ba lum,
nga shaju që binte me shek’ ,
n’ vjesht’n e tret’…Posht’ Xhurit
t’Shqipes, ura ishte hedh’ n’erë,
asni shteg për serbët, s’ kishte met…
nga t’ja mbanin… O me arm’t e veta
jetës,t’i jepni fun; o t’fajteshin në lum,
t’ kacafajteshin me valët e Drinit
veç n’duer t’shqptarveve mos t’binin…
***
Shumicën e ushtarve, Drini i Zi
e përlau, nëpër valë e shkamej
i përplasi; disa thejn’ kam’t, disa krah’t,
do çer’ që trupi u kullonte xhak.
valët e Drinit Zi i ban’ t’kuçe …
****
D i m d h e t mi
i hagri Dimi i zi. Në Kukës
Drini i Bardhë unorën e turpit
u vuni n’ ball’, i fajti në të fshetat tij,
ushqim u ban’ përlloj’lloj’ peshqish e gaforre…
Ushtria e Dekun e Shkiaut mbeti, ene, pa Vorre…
Epilog
Bir’ i gjishes, t’ parët ton’ na thojshin:
“Për votër e për atdhe te japësh jetën
asht si me le”. Këte vune vath n’vesh,
se hasmi s’bahet majk; as shejtani
s’ bahet elvijar. Po nuk mrojte shpajn’
tane, vendin ku ke le, s’ke pse rron
në kët’ Tokë, mbi kët’ Dhe,- ujitun me xhak…
Paraadhsit ballpërball’ me hasmin,
jan’ vra e pre, për Flamur e për Atdhe…
