Sido që ta mendosh, Këshilli Evropian arriti një marrëveshje historike më 21 korrik, sepse për herë të parë Bashkimi Evropian ka vendosur të futet në borxhe, për të financuar transferimet midis shteteve anëtare të tij.
Një vendim i tillë ishte i paimagjinueshëm deri para disa muajsh. 27 kryetarët e shteteve dhe qeveritë e Unionit i kanë dhënë dritën jeshile të ashtuquajturit Fondi i Rimëkëmbjes, një paketë ndihme (390 miliardë për grante, 360 miliardë për hua) që do të përdoren për rimëkëmbjen e ekonomive evropiane më të prekura nga pandemia e COVID-19.
Këto para janë përveç programit Sure (njëqind miliardë dollarë për të financuar pushimet nga puna), huatë për kompanitë e Bankës Evropiane të Investimeve (dyqind miliardë) dhe linjën e kredisë për sektorin e shëndetit, të Mekanizmit Evropian të Stabilitetit (240 miliardë), për të mos përmendur mbi një trilion euro që Banka Qendrore Evropiane (ECB) synon të përdorë për të blerë bono qeveritare përmes programit të blerjes së Emergjencës Pandemike (Pepp).
Fondi është pjesë e buxhetit të ri të Bashkimit Evropian, atij nga viti 2021 deri në 2027, i cili do të jetë afro 1,074 miliardë. Deri më tani, buxheti i BE-së ka korresponduar me 1 përqind të PBB-së së Bashkimit Evropian. Tani, vetëm midis 2021 dhe 2023 do të shpenzohen 2% e PBB-së për fondin e rimëkëmbjes. Subvencionet nga buxheti i Komunitetit do të paguhen jo vetëm me kontributet e vendeve anëtare, por edhe përmes të ardhurave të vetë Komisionit, të siguruara nga një formë taksimi. Tani për tani është folur për një taksë mbi plastikën në vitin 2021, por Brukseli gjithashtu mund të propozojë një taksë karboni dhe një taksë dixhitale.
Borxhi i përbashkët do të jetë 750 miliardë euro deri në vitin 2023, e njëjta shifër e propozuar nga Komisioni Evropian dhe më parë nga Franca dhe Gjermania. Por negociatat e gjata dhe të vështira, të cilat filluan më 17 korrik, kanë ndryshuar përbërjen. Brukseli kishte propozuar 500 miliardë grante nga buxheti i Komunitetit dhe 250 miliardë kredi, nga vendet që marrin fondet. Pas marrëveshjes, subvencionet bien në 390 miliardë, ndërsa kreditë rriten në 360 miliardë.
Kush merr çfarë
Ky është rezultat i përplasjes së ashpër midis të ashtuquajturave vendeve kursimtare (Austria, Holanda, Suedia, Finlanda dhe Danimarka) – ato që i kanë llogaritë publike në rregull, të cilat kundërshtuan çdo formë të kredisë së përbashkët dhe ishin pro, vetëm për të drejtuar kreditë e dhëna në kushte të ngurta – dhe vendet e Evropës Jugore, veçanërisht Italia, të cilat kanë më shumë borxhe dhe kanë nevojë më urgjente për ndihmë. Roli i Francës dhe Gjermanisë ishte vendimtar, por edhe ai i vendeve që kundërshtonin praninë e shumë kushteve të lidhura me dhënien e fondeve, në veçanti ato që lidhen me mjedisin dhe sundimin e ligjit.
“Për vite me radhë”, shkruan e përjavshmja gjermane Die Zeit, “Komisioni Evropian ka akuzuar Hungarinë dhe Poloninë për shkelje të parimeve të sundimit të ligjit. Kjo është arsyeja pse të dy vendet kanë kundërshtuar idenë e lidhjes së fondeve me respektimin e lirive civile. Për të arritur një marrëveshje ishte e nevojshme të arrihej edhe një kompromis me ta: për një ngrirje të mundshme të fondeve, do të duhet një vendim me një shumicë të cilësuar prej dy të tretave të Këshillit Evropian”.
Nga ana e tyre, vendet kursimtare pranuan grante nga buxheti i Komunitetit jo vetëm në këmbim të një ulje të shifrës totale. “Në tryezë”, shton Zeit, “ishte e drejta e vetos që një vend mund ta ushtrojë, nëse beson se mënyra se si shpenzohen paratë e fondit nuk përputhet me rekomandimet e Evropës. Sipas marrëveshjes, çdo vend mund të apelojë në Këshillin Evropian, gjë që mund të shpallet mund të shqiptohet me një shumicë të kualifikuar prej dy të tretave”. Austria, Hollanda, Suedia, Finlanda dhe Danimarka kanë marrë një zbritje shtesë në kontributet e tyre në buxhetin e Komunitetit: Për shembull, Danimarka do të paguajë 125 milion euro më pak dhe Hollanda 345 milion.
Në fund të samitit, të gjithë thanë se ishin të kënaqur. Ata që kundërshtuan arritën të zvogëlojnë subvencionet, morën zbritje dhe morën garanci për përdorimin e fondeve. Polonia dhe Hungaria kanë reduktuar kushtet e lidhura me mjedisin dhe sundimin e ligjit. Por edhe vendet në borxhe nuk mund të ankohen. Sipas vlerësimeve të qeverisë, Italia do të marrë rreth dyqind miliardë euro: 81.4 në formën e subvencioneve (ishin 81.8 miliardë në propozimin e Komisionit) dhe 127.4 në formë kredie (90.9 miliardë ishin parashikuar). Për më tepër, masat e rimëkëmbjes ekonomike të miratuara nga Roma pas 1 shkurtit 2020 do të rimbursohen (nëse ato plotësojnë kriteret), edhe pse fondi do të fillojë të funksionojë vetëm në 2021.
“Krerët e shteteve dhe qeverive evropiane,” shkruan Zeit, “kanë kuptuar se pandemia i ka vënë përballë me një sfidë historike. Pa një marrëveshje, ata do të duhej të jetonin me akuzën se kishin lejuar “të mbizotëronte një ngushtësi me pasoja shkatërrimtare”. Paratë e alokuara do të ndihmojnë vendet më të prekura nga kriza, si Italia, Spanja dhe në një masë më të vogël Franca, duke pasur parasysh që ato do të shpërndahen bazuar në kushtet ekonomike dhe ashpërsinë e recesionit.
“Vendet kursimtare, përfshirë Gjermaninë”, shkruan Le Monde, janë ato që do të paguajnë faturën mbi të gjitha dhe “nuk duan që këto para të shpërdorohen. Përfituesit, përfshirë Italinë, tani duhet të paraqesin një program reformimi dhe investimesh deri në vitin 2023, në përputhje me përparësitë e Bashkimit Evropian, i cili duhet të aprovohet nga Komisioni Evropian dhe gjithashtu nga shtetet anëtare, me shumicë të cilësuar”.
Megjithë kufizimet, është një bast i shkëlqyer për Evropën dhe një provë e shkëlqyer solidariteti. Të gjitha vendet, përfshirë Italinë, duhet të tregojnë një ndjenjë të madhe përgjegjësie. /Alessandro Lubello (Internazionale) – Bota.al/
