Për dy muaj, bullgarët kanë mbushur rrugët çdo natë për të protestuar kundër oligarkëve dhe mafies që ka kapur shtetin dhe ka shtrirë tentakulat thellë në institucione të tilla si gjyqësori, media dhe shërbimet e sigurisë. Ata po kërkojnë dorëheqjet e Kryeministrit Bojko Borisov dhe kryeprokurorit Ivan Geshev.  Dështimi i reformës në drejtësi, e ka bërë Bullgarinë vendin më të korruptuar të BE-së.

Shumë bullgarë janë pesimistë për të ardhmen e fëmijëve të tyre, që po bllokohen në shtetin më të varfër të BE-së, ku një elitë mafioze vepron mbi ligjin dhe ka një kontroll të plotë mbi ekonominë.  Protestat janë bërë më konfrontuese dhe policia u përplas me demonstruesit në një “kryengritje të madhe kombëtare” javën e kaluar. Një tjetër mobilizim i madh është planifikuar për të enjten.

Oligarkët dhe mafia e sotme e kanë zanafillën në shërbimin spiun të epokës komuniste që mbushi një vakum pushteti midis luftërave të përgjakshme në vitet 1990. Ata nisën trafikimin e armë dhe lëndëve narkotike dhe janë kthyer tanimë në njerëzit më të fuqishëm në Bullgari.

Çfarë po bënte Borissov në vitet 1990?

Borissov ka qenë kampion karateje dhe truproje i ish-diktatorit komunist Todor Zhivkov. Një mafioz i shquar e ka akuzuar atë se ishte i lidhur me grupin mafioz të quajtur SIC, por Borissov e mohon vendosmërisht dhe e modelon veten si një politikan anti-korrupsionit. Protestuesit dhe presidenti i vendit Rumen Radev, megjithatë, e shohin atë si përfaqësuesin kryesor të mafies.

A ka vrasje të krimit të organizuar në Bullgari?

Gjakderdhja u shua shumë pas fillimit të viteve 2000. Kur vendi u bashkua me BE-në në 2007, Brukseli supozohej të vendoste mbikëqyrje gjyqësore, por përpjekja për reformën gjyqësore në fund të fundit dështoi dhe Bullgaria nuk dënoi asnjë politikanë të lartë ose bos mafieje. Kriza aktuale e korrupsionit rrjedh pjesërisht nga fakti se tani që nuk u druhen masave të ashpra të BE, oligarkët gjithnjë e më të pacipë po u rikthehen taktikave të forta të viteve 1990 për të kontrolluar ekonominë. Një nga ankesat kryesore të protestuesve është se BE vazhdon të derdhë para, shumë prej të cilave ushqejnë mafien, pa kërkuar sundimin e ligjit.

Pra, fondet e BE-së janë pjesë e problemit?

Po. Një ministër dhe zëvendës ministër i ekonomisë dha dorëheqjen vitin e kaluar në një skandal mbi përdorimin e fondeve të BE-së për ndërtimin e vilave private. Fermerët thonë se ministrat që marrin miliona nga fondet e BE. Tenderat për infrastrukturë siç janë autostradat janë të ndara mes shumë kompanive, kështu që sa më shumë miq të jetë e mundur të mund marrin një pjesë të fondit të parave të BE. Punët publike shpesh bëhen në mënyrë të dobët, që shteti të ketë nevojë për kontrata dhe fonde të reja. Brukseli dhe Berlini nuk e kanë kritikuar Borisov. Ai është, në fund të fundit, një aleat kryesor i kancelares gjermane Angela Merkel dhe Presidentes së Komisionit Evropian Ursula von der Leyen në Partinë Popullore Evropiane të qendrës së djathtë.

Çfarë i shkaktoi protestat e vitit 2020?

Hristo Ivanov, një ish-ministër i drejtësisë dhe kreu i partisë anti-korrupsion Po Bullgaria, ndezi fuçinë e barutit më 7 korrik. Duke filmuar live nga një plazh i Detit të Zi, Ivanov ekspozoi se si një nga politikanët kryesorë të vendit, Ahmed Dogan, kryetar i partisë turke etnike Bullgare (dhe gjithashtu një agjent i epokës sovjetike) po pushtonte ilegalisht në tokën publike me anëtarët e tjerë të partisë me marinën dhe po përdorte në mënyrë të paligjshme si rojet e tij.

Pse njerëzit dolën në rrugë?

Manjatet e plazheve dhe ndërtimet e shëmtuara dhe të paligjshme kanë qenë prej kohësh një ankesë, por këtë herë kjo kauzë u kthye në një cështje të shtetit të së drejtës. Presidenti Radev, aleat i Partisë Socialiste, ndërhyri për të këmbëngulur që Dogan dhe aleati i tij i fuqishëm i partisë, manjati i medias Delyan Peevski, nuk kishin të drejtë të përdorimit të rojeve të sigurisë shtetërore. Në atë që u pa si hakmarrje, gjyqësori i kontrolluar nga Geshev më pas sulmoi presidencën dhe arrestoi dy ndihmës të Radev. Ivanov akuzoi Dogan dhe Peevski për rrëmbimin e sistemit të drejtësisë. Protestuesit, duke parë Geshev që kishte kaluar vijën e kuqe, dolën në rrugë në 9 korrik.

Si reagoi Borisov?

Borissov e gjeti veten në telashe në fillim të krizës duke mbajtur një qëndrim të butë ndaj Dogan dhe Peevski, të cilët protestuesit i shohin si aleatët e tij. Në fund të fundit, protestat krijuan një presion të tillë që Dogan dhe Peevski u desh të hiqnin dorë nga agjentët e tyre të sigurisë shtetërore.

Cili është problemi në gjyqësor?

Shumë nga zbulimet më tronditëse në muajt e kaluar kanë të bëjnë me mënyrën se si gjyqësori, i mbështetur nga banditë me armë, por i ruajtur nga policia, është armatosur për të arrestuar biznesmenë, ndonjëherë për grindje brenda-oligarkësh. Zyrtarët e gjyqësorit e portretizojnë veten e tyre si njerëz të mirë që mbrojnë bullgarët nga kriminelët dhe thonë se ekziston një ushtri e ligë oligarkësh që thonë gënjeshtra për prokurorët.

Ata thonë se ai dhe biznesmenë të tjerë po financojnë protestat. Ndërkohë, partia e Borissov argumenton që protestat janë pjesë e një komploti për të sjellë Partinë Socialiste pro-Moskës në pushtet. (Në fakt, Borissov dhe partia e tij gjithashtu mbajnë lidhje të përzemërta me Kremlinin.)

Por këto argumente nuk i bindin protestuesit?

Jo. Ka shumë shenja të politizimit të institucioneve. Javën e fundit, pronari i një zinxhiri dyqanesh lodrash të quajtur Hippoland doli përpara për t’i thënë medias bullgare se autoritetet e bastisën atë për kontrolle tatimore sapo ai nisi të shprehte mbështetjen për protestat. Qeveria tha se koha e bastisjes ishte “rastësore” por disa protestues tani po marrin lodra në demonstrata në shenjë solidariteti.

Politico.Eu-SI