Artikulli i plotë:
Kjo është selia e Pati Travel, kompania më e madhe dhe më e suksesshme e linjave të autobusëve në kryeqytet, e specializuar në atë që e quan tregu i ’emigrantëve’. Për rreth 200 euro, aty do të blihet një biletë me një drejtim për në një nga qytetet kryesore evropiane të reklamuara në një hartë me ngjyrë blu që mbulon dritaren kryesore të zyrës së saj.
Destinacionet përfshijnë Vjenën, Pragën, Frankfurtin, Brukselin dhe Berlinin, plus 27 vende të tjera të shpërndara në Gjermani, Austri dhe Belgjikë.
Gjithashtu në foto, në këndin e sipërm të grafikut, janë qytete të tjera ku klientët shpesh i zgjedhin si destinacion. Ky seksion i hartës tregon Anglinë dhe destinacionet e emërtuara atje janë: Londra, Birmingham, Liverpool dhe… Maidstone në Kent.
Këtu qëndron një fakt urgjent: ndërsa flota e Pati Travel prej 20 autobusëve nuk – dhe ligjërisht nuk mundet – t’i çojë shqiptarët deri në Mbretërinë e Bashkuar, një pjesë e madhe e tyre arrin të shkojë në Britani gjithsesi.
Pasi të arrijnë në Belgjikë, ata zakonisht marrin transport për në Normandi. Më pas kërkojnë një ndërmjetës, i cili, në këmbim të disa mijëra eurove, do t’i sistemojë në një gomone që shkon përtej kanalit.
“Gjithçka është plotësisht e ligjshme deri sa të arrish në Francë dhe të mbërrish në Calais ose Dunkirk”, shpjegon Petriti, një prej 70 banorëve vendas që ngarkojnë çanta të vogla në një autobus pak para orës 5 të mëngjesit.
“Atëherë duhet të shkoni në kampin ku qëndrojnë shqiptarët dhe të gjeni dikë që mund t’ju hipë në një gomone. Në pikën ku paguani paratë tek trafikanti, hyni në atë që ne e quajmë ‘Zona e Kuqe’, ku gjithçka bëhet e paligjshme derisa të mbërrini në Angli.”
Në pritje me Petritin është Andi, një inxhinier elektrik 35-vjeçar nga Elbasani, i cili shpjegon se çfarë i motivon vendasit për të bërë këtë udhëtim ndonjëherë të rrezikshëm.
“Nuk ka vend si Shqipëria, por edhe nëse ke një profesion të mirë nuk paguhesh mirë këtu. Situata ekonomike është shumë e keqe dhe kjo është arsyeja pse njerëzit zgjedhin të largohen. Ju thjesht nuk mund të mbijetoni me disa qindra dollarë në muaj, kështu që sigurisht që shumë njerëz shkojnë jashtë vendit.”, thotë ai.
Gjithashtu, mbi pasagjerët, të cilët rrinë në gjysmë errësirë duke pirë kafe dhe duke pirë marijuanë, është edhe Arbeni, një taksist vendas.
“Janë të rinj, as 30 vjeç, me çanta të vogla mbi supe dhe pa bagazh tjetër dhe janë të vendosur të arrijnë në Angli me çdo kusht. Duhet të ketë 15 taksi që kanë ardhur sot këtu plot me të njëjtin lloj njerëzish. Brezi i ri po largohet.’
Pati Travel reklamon udhëtimet ditore përmes një koordinimi perfekt të mediave sociale si në faqet e Facebook-ut që tregojnë autobusë të mbushur me pasagjerë të buzëqeshur që tundin pasaportat në ajër dhe videot e Tiktok të shkrepura nga dronët dhe nën mbishkrimin me hashtags si #makeyourmove #unitedkingdom dhe #london.
Një pjesë e planit të shitjeve është kostoja: autobusët ofrojnë një mënyrë shumë më të lirë për të arritur në Evropën Perëndimore sesa linjat ajrore.
Një pjesë tjetër e joshjes është praktike: shqiptarët që më parë janë deportuar nga vende të tjera, ose kanë marrë dënime penale, shpesh shënohen në bazat e të dhënave ‘no fly’ dhe ndalohen të hipin në aeroplan. Një kontroll i tillë nuk ndodh në autobusë. Sido që të jetë apeli, biznesi për Pati Travel po lulëzon: që nga themelimi i firmës në vitin 2015, pronari i saj Patriot Rexhmati, ka arritur të ndërtojë një flotë prej 20 autobusësh të rinj, secili që bën dy udhëtime nëpër Evropë në javë.
Rexhmati nuk pranoi të intervistohej kur e vizitova, në vend të kësaj më referoi një fletëpalosje që përmban detaje të rrugëve që ofron agjencia.
Në mënyrë intriguese, kjo zbulon se firma aktualisht mburret me një numër telefoni në Mbretërinë e Bashkuar, i cili duket se operohet nëpërmjet një kompanie simotër të regjistruar në Companies House në një bllok zyrash në Romford – i cili nga ana e tij ka të regjistruar vëllain 35-vjeçar të Patriot, Vullnetin, si drejtor të vetëm.
Kur thirra atë numër këtë javë, një operator pretendoi se krahu britanik i Patit nuk organizon udhëtime përgjatë Kanalit, por në vend të kësaj i ndihmon shqiptarët që jetojnë në MB për të dërguar pakot në shtëpi.
E gjithë kjo ka mjaft kuriozitet. Dhe ndërsa duhet të theksojmë sigurisht se nuk ka asnjë provë që firma po shkel ndonjë ligj, baza e saj e klientëve sigurisht që po nxit një krizë të madhe politike brenda dhe jashtë vendit.
Deri më tani këtë vit, rreth 12,000 njerëz janë larguar nga ky vend i vogël ballkanik dhe kanë udhëtuar ilegalisht në MB. Rreth 10,000 prej tyre janë burra në moshë pune.
Shumica dërrmuese kanë mbërritur me gomone, përpara se të aplikojnë për azil.
Ndonjëherë gjatë muajve të verës, kur kalimet në Kanal ishin në kulmin e tyre sezonal, shqiptarët përbënin rreth 60 për qind të njerëzve që bënin udhëtimin.
Për të vënë në kontekst shkallën e jashtëzakonshme të këtij fenomeni, e gjithë popullsia e Shqipërisë është vetëm 2.8 milionë banorë. Kjo do të thotë, siç u tha një zyrtar i Home Office para deputetëve të habitur javën e kaluar, se ‘midis një deri në dy për qind e të gjithë popullsisë së rritur mashkullore të Shqipërisë’ të moshës 20 dhe 40 vjeç ka udhëtuar deri më tani në MB vetëm këtë vit, me gomone.
15,403 shqiptarët që ndërkohë ndodhen aktualisht në Britaninë e Madhe në pritje të një vendimi për azil janë të barabartë me një në çdo 180 burra, gra dhe fëmijë në të gjithë vendin.
Natyrisht, ky eksod ka një ndikim të thellë në Shqipëri, si dhe në Britaninë e Madhe. Në një qytet verior, Has, i cili një dekadë më parë kishte 15,000 banorë, zyrtarët thonë se rreth 8,000 ish-qytetarë tani jetojnë në Londër. Një raport i fundit i BBC i përshkroi qytetet përreth Tiranës si “pothuajse të zbrazëta” nga burra në moshë pune.
Pra, çfarë po e shkakton këtë eksod? Kaloni vetëm disa orë në kafenetë dhe stacionet e autobusëve të Tiranës, ku grupe të rinjsh përkulen mbi iPhone që planifikojnë udhëtimet e tyre dhe do të merrni një përgjigje të thjeshtë: para.
Shqipëria është një vend i varfër, i cili vitet e fundit ka pësuar një sërë krizash të rënda ekonomike, duke filluar nga një tërmet i vitit 2019, i cili shkaktoi dëme në vlerë prej një miliardë eurosh, deri te pandemia Covid që ndikoi thellësisht turizmin.
Kriza energjetike e këtij viti, e cila bëri që çmimet e energjisë elektrike të rriteshin, teksa hidrocentralet e vendit, të cilat zakonisht furnizojnë më shumë se 70 për qind të energjisë së saj, po vuajnë nga një thatësirë. Punëtori mesatar shqiptar sot ka një pagë prej vetëm 442 Paund në muaj.
Ndërkohë kostoja e jetesës është në qiell. Çmimet e ushqimeve bazë janë rritur me rreth 20 për qind këtë vit, ndërsa automjetet që bllokojnë rrugët e Tiranës furnizohen me naftë që tani shitet me pakicë për rreth 1.80 paund për litër.
Duke u përballur me këto të vërteta të vështira, së bashku me korrupsionin endemik që godet pothuajse çdo shtresë të shoqërisë (Transparency International e vendos Shqipërinë në vendin e 110-të në tabelën e saj të ligës së kombeve të korruptuara, në të njëjtin nivel me Algjerinë dhe Malavinë) nuk është e çuditshme që shumë nga të rinjtë ambicioz të vendit duan të kërkojnë një jetë më të mirë jashtë vendit.
“Njerëzit që e bëjnë këtë janë djem të zgjuar”, thotë Selami Jenishehri, një ish-deputet i opozitës, të cilin e gjej duke pirë kafe në një kafene pak larg nga ndërtesa e Kuvendit të Tiranës. “Dikur kam qenë akademik, kam dhënë mësim matematikë dhe fizikë dhe ish-nxënësit e mi sapo janë larguar. Shqipëria është totalisht e korruptuar. Është një lloj junte. Kështu që njerëzit shikojnë në Mbretërinë e Bashkuar dhe shohin një vend ku zyrtarët nuk po vjedhin dhe respektojnë ligjin dhe sigurisht që duan të shkojnë atje. Shtresa jonë e mesme po zhduket. Në të ardhmen do të mbetemi vetëm me elitat dhe të varfërit.’
Një tjetër fitim demografik në valën e emigrantëve, përveç të diplomuarve të zgjuar në universitet, janë krimi i organizuar.
Bandat shqiptare tani kontrollojnë tregtinë e kokainës në Britani prej 5 miliardë paund në vit dhe po zhvendosin shpejt vietnamezët që kanë drejtuar historikisht fermat e kanabisit në Mbretërinë e Bashkuar.
“Fëmijët që vijnë me gomone mund të paguajnë për udhëtimin e tyre brenda një muaji nëse pranojnë të punojnë në një fermë kanabisi”, kështu shprehet një analist politik.
Për kokat e bandave, është me rrezik të ulët dhe tepër fitimprurës, pasi ata mund të vendosin kamera dhe të monitorojnë objektin nëpërmjet celularit të tyre nga Dubai ose kudo që duan të jetojnë. Për fëmijët, është mirë për sa kohë që nuk kapen.’
Në këtë shënim, shqiptarët janë tani kombësia më e zakonshme e kriminelëve të huaj në burgjet britanike, me rreth 1,500 që aktualisht janë të burgosur.
Dëshmia e shtrirjes së tyre mund të shihen në të gjithë Tiranën, ku një numër i hatashëm i makinave BMW, Mercedes dhe Range Rover kalojnë nëpër rrugët e mbushura me njerëz me targa britanike.
Në një udhëtim 15-minutësh këtë javë, pashe tre, të gjitha me xhama të zinj, përfshirë një supermakinë Audi prej 150,000 £ që mbante një targë të personalizuar.
Rama, natyrisht, bëri lajme në Mbretërinë e Bashkuar këtë javë pasi nisi një sulm të hapur ndaj përdorimit të fjalës ‘pushtim’ nga Suella Braverman për të përshkruar migrimin shqiptar në MB.
Toni Bler dikur e këshilloi atë dhe Cherie Blair ka bërë punë ligjore të paguar mirë për qeverinë e tij. Alastair Campbell ka punuar si këshilltar i tij për PR dhe madje i ka kushtuar një kapitull Ramës në librin e tij ‘fituesit dhe si ia dalin’.
Disa dyshojnë për dorën e Campbell në sulmet e fundit të Ramës ndaj Sekretares së Brendshme konservatore.
Ndonëse kjo mund të jetë një shtrirje, rrënjët e krizës aktuale të emigrantëve shkojnë shumë pas te ndihma që Blair dhe Campbell i dhanë Shqipërisë kur ajo bëri fushatë për t’u bërë një ‘kandidat zyrtar’ për anëtarësim në BE.
Statusi u arrit në vitin 2014. Deri atëherë, çdo shqiptar kishte të drejtë të udhëtonte pa viza në të ashtuquajturën zonë “Shengen” të BE-së deri në tre muaj.
Gjatë viteve në vijim, shumë e përdorën skemën për të punuar ilegalisht në Gjermani, Itali dhe vende të tjera anëtare, ose duke u kthyer në shtëpi për disa ditë çdo tre muaj, ose thjesht duke qëndruar pas skadimit të së drejtës së qëndrimit. Shkuarja në Mbretërinë e Bashkuar ishte për disa kohë tepër e kushtueshme: goditjet e sigurisë në Dover nënkuptonin që kontrabandistët filluan të paguanin deri në 25,000 euro për të hyrë në ndarjet e fshehura të kamionëve. Megjithatë, ardhja e udhëtimit me gomone nëpër kanal ka ndryshuar gjithçka.
Sot, një kalim kushton vetëm 3,000 euro, megjithëse çmimet tipike janë rreth 5,000. Kontrabandistët i tregtojnë mallrat e tyre nëpërmjet videove të hijshme të TikTok, duke reklamuar shitjet e së Premtes së Zezë dhe ofertat Tre për dy në disa lundrime.
Prandaj, numri i shqiptarëve që kalojnë kalimin është rritur në mënyrë eksponenciale: nga 50 në 2020 në 800 vitin e kaluar dhe 15 herë më shumë se ky numër deri tani në 2022.
“Në të kaluarën, njerëzit mund të zgjidhnin të shkonin në Itali ose Gjermani, por sot ka shumë më tepër para në Britani të Madhe”, kështu shprehet Kola. “Shkoni në ndërtim dhe do të merrni një minimum prej 80 £ në ditë, para të gatshme.
“Do të shpenzoni 20 £ dhe do të merrni një mik për të ndihmuar me një vend për të jetuar dhe brenda pak muajsh do të keni paguar për kalimin tuaj. Atëherë mund të filloni të kurseni.’
Më tej që i shtohet joshjes së papritur të Britanisë është fakti se, pasi të kenë mbërritur, migrantët shqiptarë shpesh mund të sigurojnë leje qëndrimi të pacaktuar. Një ligj veçanërisht i dobishëm, në këtë drejtim, është Akti i Skllavërisë Moderne, i prezantuar nga Theresa May në 2015 për të mbrojtur viktimat e bandave të trafikimit.
Nga 4,171 viktimat e mundshme të skllavërisë të referuara në Home Office në tremujorin e dytë të këtij viti, 27 për qind ishin shqiptarë, më së shumti nga çdo kombësi.
Zyrtarët besojnë se rreth dy të tretat e pretendimeve të tyre janë false dhe në Francë dhe Gjermani, ku kanë përkufizime ligjore shumë më të forta të skllavërisë, autoritetet pranojnë vetëm 10 për qind po aq pretendues sa Britania.
E goditur nga krahasimi, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar po planifikon të hapë një rrugë të shpejtë për të dëbuar emigrantët shqiptarë brenda disa ditësh nga mbërritja e tyre. Nëse kjo do të funksionojë me të vërtetë është supozimi i kujtdo.
Pranë selisë së zhurmshme të Pati Travel është një firmë më e vogël udhëtimesh e quajtur Zagoria Travel. Në përgjigje të kërkesës së klientëve, ajo sapo ka filluar shitjen e biletave për një linjë të re emocionuese autobusi: shërbimi i parë direkt nga Tirana në Dunkirk fillon javën e ardhshme.
Çdo udhëtim zgjat rreth 36 orë dhe biletat kushtojnë aktualisht 220 euro. Një drejtim!
