Ekziston një njeri i cili dallon mbi pjesën tjetër kur vjen puna te ndjenja e pakëndshme e futbollit dhe politikës: Zvonimir Boban. Ish-mesfushori i Milanit gëzonte një karrierë mjaft të suksesshme në klub, e cila e pa atë të ngrinte katër Scudettos me kuqezinjtë, një Ligë të Kampioneve dhe të shkruajë historinë e kombëtares kroate duke arritur të përfundojë e treta në Kupën e Botës 1998 në Francë.

Megjithatë, për një pjesë të madhe Boban është një simbol, jo i prestigjit të futbollit, por i nacionalizmit dhe lirisë kroate, për rolin e tij legjendar në fillimin e Luftës së Pavarësisë Kroate.

Sigurisht është qesharake të nxjerrësh përfundimin se një futbollist me një goditje solli një konflikt, por kontributi i Boban në një trazirë mes tifozëve të Dinamo së Zagrebit dhe Yllit të Kuq të Beogradit në maj të vitit 1990 solli armiqësi mes Jugosllavisë dhe popullsisë nacionaliste të Kroacisë.

Kur tregohet historia e Bobanit dhe goditja që filloi një luftë, është e domosdoshme të sigurohet konteksti historik dhe politik, rrethanat e jashtëzakonshme që siguruan një sfond të tillë të nxehtë në ndeshjen midis Red Star dhe Dinamo.

Ish-Jugosllavia u formua si një komb në fund të Luftës së Madhe, duke sjellë së bashku disa grupe njerëzish të afërm gjeografikisht, duke përfshirë kroatët, serbët, sllovenët dhe malazezët. Përzierja e kombësive dhe identiteteve mbaheshin nën sundimin unifikues të një burri: Marshalli Tito.

Revolucionari dhe burrështetasi jugosllav ishte për shumë njerëz, simboli i fundit i unitetit, politikat e tij që mundësojnë bashkëjetesën paqësore të kombeve të ndryshme të federatës jugosllave.

Tito ishte arkitekti kryesor i Jugosllavisë së dytë, i cili zgjati nga viti 1943 deri në fillim të viteve 90, kur, pas një dekade të tensionit, të përshkallëzuar, të shkaktuar nga vdekja e tij në vitin 1980, kombi zbriti në një sërë konfliktesh dhe rrëmujash që përfundimisht do ta shpërbëjnë atë veç e veç.

Gjatë viteve 1980, kur Jugosllavia u gjend në udhëkryq pas vdekjes së Titos, futbolli u bë një mjet i shquar për të shprehur nacionalizmin për kroatët. Për shumë tifozë, stadiumi u bë një arenë ku ata mund të largonin frustrimet e tyre politike dhe sociale.

Këndimi së bashku me imazhet mbi flamuj dhe banderola, do të thoshin që stadiumet shpesh mund të mbajnë një atmosferë dërrmuese politike. Dhe pikërisht kjo ndodhi më 13 maj 1990 kur Partizani i Beogradit u përball me Dinamon e Zagrebit në një ndeshje që është cilësuar rregullisht si një moment që ndryshoi botën.

Tifozët e Dinamos ishin tërësisht nacionalistë dhe u përgatitën për një konflikt për të fituar pavarësinë. Grupi i tifozëve Dinamo, Bad Blue Boys, ishin më të pasionuar, shumë prej tyre u bashkuan me ushtrinë kroate, ngjashëm me Ultrasit e Kuq të Beogradit, duke formuar një pjesë të madhe të forcave të armatosura serbe.

Pra, në një stadium të mbushur me nacionalistët e vijës së ashpër dhe ndjenjat anti-qeveritare, një atmosferë e zjarrtë me një armiqësi të paimagjinueshme. Ajo që ndodhi në atë stadium konsiderohet gjerësisht si shembulli më i tmerrshëm i huliganizmit që është parë ndonjëherë në futbollin europian.

Ndeshja ishte një parashikim i luftës që duhej ndjekur, e braktisur pas vetëm 10 minutash për shkak të skenave të përshkallëzuara të dhunës. Kur i gjithë ferri shpërtheu gjatë një pushtimi katran, Boban vuri re një polic duke u përpjekur për të parandaluar huliganët kroatë që të sulmonin tifozët e yllit të Kuq. I mbushur me krenari dhe zemërim nacionalist, mesfushori u sul drejt oficerit dhe u hodh në ajër, duke nisur gjurin në drejtim të fytyrës së tij.

Pas kësaj, luftimet vazhduan për më shumë se një orë dhe stadiumit iu vendos zjarri, skena të tmerrshme që tronditën botën. Një nga tingujt e tmerrshëm të asaj dite ishte Boban duke bërtitur, “Ku është policia? Ku është policia e përgjakshme?” Ai po i referohej natyrisht mungesës së veprimit të policisë.

“Huliganë nga Beogradi po shkatërronin stadiumin tonë. Policia në atë kohë, e cila ishte absolutisht një polici regjimi, nuk iu përgjigj fare, sqaron Boban më në dokumentarin e Vuk Janiqit, “The Last Yugolsav Football Team”. Tregoi një guxim dhe përkushtim të madh, prandaj Boban cilësohet më shumë se një futbollist.

Ai është hero kombëtar, një figurë pothuajse mistike, romantike në panteonin e futbollistëve të mëdhenj, që gëzon respekt për shfrytëzimin e pozitës së tij si kapiten i Dinamos Zagreb për të luftuar për çështjen kroate.

Pas asaj dite të errët brenda stadiumit Maksimir, kur policia nuk bëri asgjë për të ndalur kaosin, shumë prej tyre shkuan në betejë kur filloi Lufta e Pavarësisë Kroate. Një nga aktorët kryesorë në konflikt ishte Zelijko Raznatoviq, i njohur më shumë si Arkan, kriminel serb dhe paramilitar vrasës, i cili u bë komandant i tifozëve famëkeq të Red Star, të njohur si Delije. Arkan, kishte qenë në Maksimir, së bashku me përafërsisht 1,500 Delije, duke u përqendruar në veprime të dhunshme kundër kroatëve.

Arkan do të hynte në Gardën Vullnetare Serbe, një grup militimi të dhunshëm dhe të frikëshëm, i përbërë kryesisht nga Delija. Ata u bënë të njohur si “Tigrat e Arkanit” dhe u futën në një sundim terrori përmes Luftës së Pavarësisë deri sa u shpërndanë në fund të vitin 1996.

“Këtu isha një fytyrë publike e përgatitur për të rrezikuar jetën, karrierën dhe gjithçka që fama mund të më kishte sjellë, të gjitha për shkak të një ideali, një arsyeqë ishte pavarësia e Kroacisë.

Boban tha se goditja ndaj policit mund ta çonte atë në një rrugë shumë të pasigurt, por, për fat të mirë për të, ai vazhdoi të ketë një karrierë të suksesshme si një futbollist profesionist. Si një mesfushor krijues jashtëzakonisht i talentuar, i cili binte në sy për shkathtësinë e tij. Ai ishte duke tërhequr vëmendjen e disa klube të mëdha, por AC Milan fitoi garën për të nënshkruar me të në 1991, për një vlerë që besohet të jetë £8 milion.

Ky ishte një hap i rëndësishëm për Boban, por ai ishte i detyruar të priste shansin për të shkëlqyer në San Siro, duke u huazuar njëherë tek Bari pas ardhjes së tij në Itali, në mënyrë që të njihte mjedisin e ri dhe futbollin italian. Bari ra në Serie B në sezonin e viteve 1991-92, por Boban arriti të shkëlqente.

Falë aftësive të tij të mrekullueshme, Boban arriti të fitojë besimin e trajnerit të Milanit, që asokohe ishte Fabio Capello. Kroati pas rënies së Barit në Serie B u grumbullua tek Milani dhe do të luante përkrah Ruud Gullit, Roberto Donadoni dhe Demetrio Albertini.

Boban formoi një partneritet të afërt me Albertini në mesin e fushës. Kjo ishte pika më e fortë e skuadrës që çoi në një triumf në finalen e Champions League pas një përballje me Barcelonën e Johan Cruyff. Një fitore historike e ekipit italian që solli shkatërrimin e katalanasve me rezultatin 4-0 në Athinë. Me Milanin, Boban fitoi edhe kampionatin italian një vit më pas.

Kombëtarja për Boban kishte ulje dhe ngritje. Ai u dënua me 6 muaj pezullim nga Federale Jugosllave për atë goditje që i bëri policit në vitin 1990.

Boban do të ketë shansin e tij për të treguar vlerat në skenën globale 8 vite më vonë në Kupën e Botës. Ku Kroacia do të përfundojë e treta në Francë, duke mposhtur Holandën për vendin e tretë pasi u mposhtën nga kampionët e Francës në gjysmëfinale.

Ai luajti përkrah një golashënuesi si Davor Šuker, si dhe një skuadre të përbëra nga figura të mëdha si Slaven Bilić, Igor Štimac, Dario Šimić, Robert Prosinečki dhe Aljoša Asanović. Boban ishte kapiten dhe gjeneral në fushë, duke frymëzuar shokët e skuadrës të kalojnë një grup ku kishte ekipe si Argjentinën, Japoninë dhe Xhamajka, ndërsa më pas eliminoi Rumaninë dhe Gjermaninë në çerekfinale.

Edhe pse humbja ndaj Francës në gjysmëfinale ishte e dhimbshme, turneu ishte një periudhë tjetër kënaqësie për Bobanin. 90-ta si një dekadë filloi në rrethana mjaft të zymta për Boban, por, ai ishte në gjendje të quante veten katër herë kampion i Serie A, fitues i Ligës së Kampionëve dhe njeriu që udhëhoqi vendin e tij në historinë që shkruan në Kupën e Botës.

Natyrisht, karrierën e Boban mori fund tek Milan pasi për kuqezinjtë firmosi Rui Costa nga Fiorentina, ai shënoi fundin e një epoke për Boban i cili pas nëntë sezoneve si hero në San Siro, u largua nga klubi për tek Celta Vigo në huazim. Fatkeqësisht, në Spoanjë ishte një dështim, pasi arriti të zhvillonte vetëm katër ndeshje.

Pas varjes së këpucëve, Boban u diplomua të histori, duke shkruar tezën e tij mbi krishterimin në Perandorinë Romake. Ai mbetet një figurë e shquar në futbollin italian, duke shkruar rregullisht për Gazzetta dello Sport dhe duke punuar si ekspert dhe analist për SKY Italia.

Komentet e tij pa kompromis shpesh e kanë zhytur atë në polemika që kur ai filloi karrierën e tij të dytë, por ai thotë se i shpreh gjërat si i sheh. Boban nuk ishte kurrë një njeri që u largua nga diçka dhe sigurisht që nuk ishte njeri që i fshihte ndjenjat e tij.

Boban mbetet një simbol i nacionalizmit kroat dhe një heroi për Milanin. Ai meriton të mbahet mend si shumë më tepër sesa thjesht një sportist që ndihmoi vënien në lëvizje të një konflikti të ashpër pas goditjes së një polici.

Ai ishte gjithashtu një futbollist fantastik, brilant, krijues dhe me një dëshirë për të shënuar gola të çuditshëm dhe spektakolarë. Boban krijoi një karrierë të shkëlqyer për vete dhe shkroi emrin në një nga klubet më të mëdha të të gjitha kohërave, po ashtu shkroi historinë edhe me kombëtaren kroate në 98-ën.(T.T/