Nga Qemal SAKAJEVA

Dikur, në një shkrim, kam vënë në spikamë  ekranin e Zëri i Amerikës (Voice of America), që, edhe pse është kanal i huaj televiziv, programin në gjuhën shqipe e paraqet  më  shqip se sa shqipja e morisë së  ekraneve televizive shqiptare. Këtu nuk është fjala as për fuqinë e ndikimit, as  për teknologjinë në përdorim, as për buxhetin e pakrahasueshëm, as për lehtësinë e thirrjes para kamerave të personaliteteve të rëndësishme dhe as për  zhdërvjelltësinë  në mbulimin e ngjarjeve. Jo, fjala është për diçka tjetër, dhe për ne në Shqipëri: Zëri i Amerikës, ky kanal  televiziv amerikan  që u drejtohet shqiptarëve, nuk lajthit por u flet shikuesve me shqipe të papërzjerë, deri edhe emrat e  personazheve i  shkruan  siç shqiptohen në shqip, për të qenë të rrokshëm nga të gjithë shikuesit. Sikur ky kanal të ndërtonte emisione me “gjuhë hibride”, ku anglisht-shqip e ku shqip-anglisht, mbase do të qortohej më pak sesa sëmundja gjuhësore e pakuptimtë në ekranet televizive shqiptare.

Shqipërisë po i krijohet një brez i ri anglishtfolës, dhe ky është pasurim intelektual në përkryerje. Nohja  e mirë e anglishtes u bëhet zotëruesve një mjet i  mrekullueshëm pune, konkurrence, pasurimi të dijeve, përdorimi më lehtësisht të teknologjive më bashkëkohore e mundësi e jashtëzakonshme për komunikim me botën. Është për t’u duartrokitur vendimi që e ka vënë anglishten në shkallën e një “gjuhe të dytë zyrtare” pas shqipes, dhe hartimin e programeve mësimore për t’iu përgjigjur këtij synimi të arritshëm.  Por kjo strategji nuk jep shkas për sjellje gjuhësore të palejueshme, shkujdesje me dashje  për  gjoja modernizëm  të ekranit apo kozmopolitizëm të shtirur, duke harruar se kujt u  drejtohen ekranet tona. Është i pakuptimtë dhe  i paarsyetuar, as për nga  paraqitja, as për nga përmbajtja, titullimi  në anglisht i shumë programeve, ndërsa  përmbajtja e tyre shtjellohet në shqip, por shpesh i spërkatur me  fjalë në gjuhë të huaj.

Disa vite më herët nuk qe kjo dukuri, por u shfaq  titulli i parë, ndërsa tani merr telekomandën në dorë, ulu një ditë, dy apo shtatë duke lodruar nëpër ekrane,  dhe do të shohësh që titujt në anglisht të programeve nuk kanë të sosur. Shumë prej tyre nuk janë ide të lindura në ato televizione, por të huazuara nga kanale të mëdha të huaja. Ndoshta, i pari fare ka qënë emisioni i titulluar Insight. Ai nuk  vazhdoi  më  me ikjen e drejtuesit të tij. Por, pas disa vitesh, u rishfaq në një kanal tjetër. U krijua një kanal televiziv me emërtim në anglisht dhe, më pas një tjetër kanal, dhe një tjetër, ndërsa mjaft shikues ua shqiptojnë emrin keq. Ka kanale që gjymtyrë  të emrit të tyre të kompozuar kanë  fjalë News. Dhe titujt  në anglisht u shtuan, duke u shpeshtuar gjithandej, me këmbënguljen e gazetarëve që i  mbajnë ato programe dhe drejtuesve që u duket se ashtu ngjajnë më modernë. Pas emisionit Fahrenheit,  vërshuan  njëri  pas tjetrit titujt e programeve në anglisht: By Pass Show, Fan Club, Fun Page, Education, Dancing with the stars, Dance with me,  Big  Brother, Voice of Albania, studio Voice Room, Tonight, Flash, Show Bizz, Elite Business, Target, Info Point,  A Show, Select, Non Stop, Alert, Me Too, Live, deri dhe për një lajm  të sapombërritur nxirret mbititulli Breaking News, apo paraqitja e një dokumentari me titull të papërkthyer, Divorce Albanian Style  etj.; diku-diku, edhe orën si kohë, nuk e shkruajnë, përshembull  5 00 dhe 17 00 , por 5 am dhe 5 pm; madje kanë krijuar foljen kanselloje (nga fjala anglisht cancel=fshij, shuaj). 

Gjërat duhen ndarë, siç  bën kanali televiziv Voice of America. Gazetarët e tij nuk vuajnë nga papërsosmëria e anglishtes, por ata përkujdesen të paraqiten sa më shqip, deri duke e shkruar në gjuhën shqipe edhe emrin e kanalin televiziv  - Zëri i Amerikës  - përderisa u drejtohen shikuesve shqiptarë. Ndër ne, dyshja -  editorialistë dhe krijues - përgjithësisht vuajnë nga mospërkryerja e anglishtes së tyre, dhe palejueshëm rrëshqasin në mospërkryerje të shqipes, disa herë edhe për shkak të magësive në formimin  gjuhësor, por edhe të shtirjes kulturore krejt të panevojshme e të pakërkuar nga kurrkush. Shikuesit shqiptarë përgjërohen në heshtje: titulloni dhe flisni shqip, sa më bukur shqip! Kjo nuk është dëshirë, por thirrje  që nuk mund të shpërfillet, sepse bie ndesh edhe me kushtetutën - shqipja është gjuha kombëtare e popullit shqiptar. Ja, pra, ky është problemi: nëpër ekranet  e televizioneve tona ka pllakosur “gripi anglisht”. Askush nuk shqetësohet për diagnostikim dhe përcaktim të  mjeteve për kurim.