Nga Fatos Lubonja/

Në komentet përpara zgjedhjeve të vitit 2013 kam shprehur dy ide kontradiktore me njëra-tjetrën. E para, se do të qe më mirë të fitonte Edi Rama, jo për shkak të besimit që kisha tek ai dhe PS, por sepse kështu shqiptarët do të ndërgjegjësoheshin katër vjet më herët se edhe rilindësit ishin pjesë e të njëjtit sistem oligarkie kriminale që sundon vendin dhe kështu do të lindte katër vjet më herët një lëvizje e re kundër këtyre partive/ banda. Ideja e dytë ishte se kush do të fitonte zgjedhjet e 2013-tës, mund të instalonte një lloj putinizmi në Shqipëri, pasi ishte në logjikën e zhvillimeve të deriatëhershme që lufta midis tri bandave për territor (ose tepsi sipas gjuhës së Ramës) të përfundonte një ditë me mbisundimin e më së fortës.

Kontradiksioni midis këtyre dy ideve qëndronte në atë se, nëse flisja për rrezikun e një putinizmi, do të duhej të parashikoja se instalimi i një regjimi të tillë e vështirësonte mundësinë e lindjes së një force të re antisistem.

Po pse nuk e kam vënë në dukje këtë kontradiksion? Për shkak se në ato vite kam gjykuar se lindja e lëvizjes antisistem, për shkak të zhgënjimit të shqiptarëve me të gjitha partitë, dhe putinizmi ishin dy mundësi të hapura, njëra optimiste dhe tjetra pesimiste; si të thuash pjesa plot dhe pjesa bosh e shishes.

Me vullnetin për të inkurajuar lëvizjen antisistem, kam mbështetur e votuar lëvizjen e Bojaxhiut në zgjedhjet bashkiake 2015 dhe pastaj partinë e Ben Blushit në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2017. Ndërkaq, zhvillimet që kanë ndodhur, ku hyjnë edhe dështimet e këtyre të dyve, edhe nxjerrja e LSI nga koalicioni në mandatin e dytë të Ramës, më kanë zhytur gjithnjë e më shumë për kah pjesa bosh e shishes: tek ideja se sistemi po degradonte në kontrollimin e gjithçkaje nga një bandë e vetme. Më duhet të pohoj se disa nga faktorët që kanë çuar në këtë rënie nuk i kam parashikuar dot më 2013. Nuk kam imagjinuar dot se papërgjegjshmëria e rilindësve (ngulmoj: e rilindësve, jo vetëm e Ramës, sepse i konsideroj të gjithë përgjegjës) mund të arrinte nivele të tilla bashkëpunimi me krimin; as nivelet kaq të larta të ikjes së shqiptarëve, si shpëtim nga e keqja; as nënshtrimin dhe bashkëpunimin deri në këtë shkallë të elitës intelektuale me të keqen; dhe as bashkëpunimin kaq të turpshëm të euroburokratëve me këtë regjim.

* * *

Kur shpërthyen protestat e studentëve, i jam rikthyer dilemës së vitit 2013 në formën e pyetjes: mos ndoshta jam gabuar duke u zhytur shumë në pjesën bosh/pesimiste të shishes, ndërkohë që procesi i kapjes së shtetit nga Rama nuk paska ecur aq përpara sa ç’më dukej? Mos vallë këto protesta flasin për një situatë ku mundësia e një lëvizjeje antisistem ekziston? Refuzimi i shumicës së studentëve për t’i kthyer në lëvizje politike antisistem kërkesat e tyre ekonomike ma shuan që në djep këtë pikëpyetje, duke i dhënë të drejtë pjesës bosh të shishes. Kufizimi më i madh që treguan ato protesta, qe pikërisht fakti se masa e studentëve u shfaq e paformuar kulturalisht për të ndërtuar një vizion tjetër për një Shqipëri demokratike dhe aq më pak për ta materializuar këtë vizion nëpërmjet një lëvizjeje apo partie të re. Protesta mbeti një kundërtim ndaj prekjes së interesave të studentëve nga e keqja, por pa sugjeruar ndonjë projekt politik për luftën kundër saj dhe ndërtimin e një vizioni alternativ për gjithë shqiptarët.

Dilema: rënie e mëtejshme drejt putinizmit apo ringritje drejt demokracisë ka mbetur gjithsesi e hapur për shkak se protestat e studentëve u pasuan shumë shpejt me ato të opozitës, me lënien e mandatit nga deputetët e saj, duke e shtruar edhe një herë atë në formën e pyetjes: a janë këto protesta dhe lënia e mandatit grahmat e fundit të rezistencës së këtij populli përpara instalimit të një putinizmi, apo nuk duhet nënvleftësuar shpirti i protestës së këtij populli, aversioni i tij ndaj figurave autoritare që kërkojnë të ringjallin fantazmën e Enver Hoxhës, sikurse është edhe Edi Rama?

Këtë pyetje mund ta artikulosh edhe në forma më konkrete të tilla si: A mund të qëndrojë në këmbë një regjim alla-Putin vetëm me propagandë pa një farë aftësie qeverisëse – çka ky ekip nuk e ka fare? A mund të mbahet ai vetëm te paratë e krimit pa një ekonomi të shëndoshë? A mos po ndodh që Rama, duke iu shtuar oreksi për t’i grabitur paratë e shqiptarëve vetëm me bandën e rilindësve, i ka vënë me shpatulla pas murit jo vetëm shqiptarët e tjerë, por edhe partitë/banda të tjera, duke u aktivizuar energjitë e luftës për mbijetesë dhe duke prishur ekuilibrin e sistemit? Apo pikërisht sepse ndodhet përballë gjithë këtyre vështirësive po i lind përditë e më shumë nevoja të shtojë metodat shtypëse kundrejt kundërshtarëve, siç u sugjerua qartë edhe nga fjalimi i fundit, në sheshin “Nënë Tereza”, dhe kjo do të na çojë drejt eliminimit të çdo mundësie kundërshtimi dhe instalimit përfundimtar të putinizmit?

Në momentin aktual, përgjigjja mbetet e hapur, por dy gjëra di të them me siguri. Së pari, se ata që mendojnë se Rama dhe rilindësit mund të kenë racionalitetin ta shohin humnerën se ku po na çojnë dhe të bëjnë prapaktheu, gabohen rëndë. Së dyti, se ashtu si lëvizja e studentëve, edhe protestat e opozitës nuk mund të kenë sukses nëse kufizohen vetëm në kundërshtimin e së keqes, pa na ofruar një projekt alternativ të besueshëm për rrëzimin e këtij sistemi kriminal.

Panorama